| Tez Künye | Durumu | ||
| Türkistan’da Basmacılık hareketi / Yazar:EMRE ESEN Danışman: YRD. DOÇ. DR. MEHMET ŞAHİNGÖZ Yer Bilgisi: Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Basmacı hareketi = Basmacı movement ; Enver Paşa = Enver Pasha ; Orta Asya = Central Asia ; Türkistan = Turkistan | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 1994 225 s. | ||
| 32246 GAZI ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANA BİLİM DALI TÜRKİSTAN’DA BASMACILIK HAREKETİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Emre ESEN Tez Danışmanı Yrd.Doç.Dr. Mehmet ŞAHİNGÖZ V ANKARA-1994 W* afiİÜ ÖZET Basmacılık Türkistan halkının 1918-1934 yılları arasında sömürgeci Sovyet-Rus rejimine karşı sürdürdüğü istiklal hareketlerinin genel adıdır. Mücadelenin büyüklüğünü ve önemini perdeleyebilmek için Ruslar özellikle bu ismi kullanmış ve tarih terminolojisine geçmesini sağlamışlardı. Basmacı; haydut, hırsız, saldırgan anlamlarına gelmektedir. Türkistan ‘lılar bu ismi hiç bir zaman kabul etmemişler, kendilerini mücahidler, korbaşılar olarak adlandırmışlardır. Türkistan halkının Ruslara karşı ilk istiklâl hareketleri 18. yy. son çeyreğinde başlamış, Bolşevik dönemine kadar olan sürede birçok ayaklanma olmuştur (Sırım Batır, İşet Batur, Kine Sarı, Çorabey, Dükçi işan ve 1916 yılı ayaklanmaları v.s.). Basmacı’lık hareketi birdenbire ortaya çıkan bir hareket değildir. Kökenlerini Çarlık döneminde aramak gerekir. Bu dönemde görülen siyasi, ekonomik ve toplumsal sömürü, Bolşevik döneminde de artarak devam edince, Basmacı’lık denilen milli ayaklanma meydana gelmiştir. Bu hareket Fergana ‘da başlamış, daha sonra Buhara ve Hive bölgelerine yayılmıştır. En çok göze batan liderler, Fergana ‘da Şir Muhammed Bek, Hive’de Cüneyd Han, Buhara’da Enver Paşa olmuştur. Basmacı hareketi 1918-1923 arasında en parlak devrini yaşamış, 1930 ‘lu yılların ortalarına kadar da kıvılcımlar şeklinde devam etmiştir. Sonuç olarak; hedefine ulaşamadığı görülmektedir. Bunun başlıcaiv sebepleri arasında, mücadelenin bir merkezden yönet ilemeyişi, kabileler arasındaki iç çekişmeler, dış yardım alınamayışı ve silahların ilkelliği gibi faktörler sayılabilir. Tez, şu kısımlardan meydana gelmiştir! Tez ‘in Birinci Kısmında; “Türkistan’ın Sınırları, Tarihi ve Etnik Yapısı ve Basmacı Hareketi”ne kadar olan İstiklâl Mücadeleleri hakkında bilgi vermiştir. Tez ‘in İkinci Kısmında; “1917-1920 yılları arasındaki (Başkjtfrdistan, Alaş-Orda, Hokand) Türkistan Milli Devletleri” incelenmiştir. Tez ‘in Üçüncü Kısmında; “Basmacı kelimesinin anlamı, Basmacılığın Kökenleri ve Hareketin Siyasi ve İdeolojik Hedefleri Hakkında Açıklamalar” yapılmıştır. Tez ‘in Dördüncü Kısmında; “1917 Yılı Şubat İhtilalinin Türkistan’a Etkileri belirtildikten sonra Fergana, Hive ve Buhara ‘daki Basmacılık Hareketleri” genel hatlarıyla incelenmiştir. | |||
| ABSTRACT Basmachism is the general name of the independence movements carried on by the people of Turkestan against M colonijs^ Soviet-Russian regime between 1918-1934. In order to conceal the size and importance of the struggle, Russians have especially used this name and ensured it to be used in the terminology of history. Basmachi means bandit, burglar and aggressor. People of Turkestan have never accepted this name and called themselves as combatants and Kurbashi. The first independence movements of the people of Turkestan have started in the last quarter of the 18th century and many rebellions have taken place within the duration up to the Bolshevik period (Rebellions of Sxrim Batir, Ishet Batur, Kine Sarı, Chorabek, Dükchi İshan and 1916 rebellion, etc.) Basmachism movement is not an activity that appears suddenly. Its origin has to be searched in the period of Czardom. Since the political, economical and social exploitations have continued increasingly in the period of Bolshevik also, the national rebellion called Basmachism has taken place. This movement started in Ferghana and then spreaded out to Bukhara and Hive regions. The most conspicuous leaders were Sher Muhammad Bek in Ferghana, Cuneyd Han in Hive, Enver Pasha in Bukhara.vi The basmachism movement has lived its brightest period between 1918 nd 1923 and continued as sparks up to the middle of 1930′ s. As a result, it is seen that the movement could not reach its target. Its main reasons can be listed as not directing the struggle from one centre, inner quarrels between tribes, not taking help from abroad and primitive weapons. The Thesis is composed of the following chapters; In the First Chapter of the Thesis; information about the “Borders of Turkestan, Historical and Ethnical Structure of Turkestan and the Independence Struggle up to the Basmachi Movement” are given. In the Second Chapter of the Thesis; (Bashkirdestan, Alash Orda, Kokand) Turkestan National States between the years 1917- 1920″ are studied. In the Third Chapter of the Thesis; “Explanations About the Meaning of Raider Word, Origin of Basmachism and Political and Ideological Targets of the Movement” are given. In the Forth Chapter of the Thesis; after stating the “Effects of February 1917 Revolution on Turkestan; Basmachism Movements in Ferghana, Khiva and Bukhara” are examined in general lines. | |||