Ergün İsmailoğlu. Şah Safi döneminde Safevi Devleti (1629-1642). Yüksek lisans tezi (2022)

Ergün İsmailoğlu. Şah Safi döneminde Safevi Devleti (1629-1642). Yüksek lisans tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022, XXIII+133 s.

Özet

Şah Abbas’ın (1578-1629) evlat şehzadelerini çeşitli şekillerde tahtından men etmesi sonucu Safevi tahtının altıncı hükümdarı, torunu Şah Safi (1629-1642) olmuştur. Şah Abbas döneminde devlet kademelerinde önemli görevlere gelen devlet ricalini gulam unsurları kullanarak etkisizleştiren Şah Safi, bu yolla saltanatını tahkim etmeye çalışmıştır.

Şah Safi, saltanatının ilk yıllarında cereyan eden ve her biri farklı motivasyonla ortaya çıkan Kalancar Sultan, Şir Han Afgan, Derviş Rıza ile Davud Han ve Tehmurs Han isyanlarını bastırmakla meşgul olmuştur. Devletin içinde baş gösteren isyanları bastırmakla meşgul olan şah, bir yandan Osmanlı, Babür ve Özbek hücumlarına da mukavamet göstermeye çalışmıştır. Saltanatının tümüne yayılan bu hücumlar neticesinde Osmanlı Devleti Irak-ı Arab bölgesini, Babür Devleti ise Kandahar’ı Safevi Devleti’nden kendi tasarruflarına almıştır. Stratejik ve ekonomik açıdan önemli bu iki bölgenin kaybedilmesine ek olarak Özbek hanlarının Horasan bölgesine yaptıkları çeşitli hücumlar neticesinde Safevi Devleti ve Şah Safi; siyasî, ekonomik ve askerî açıdan zor bir dönem yaşamıştır.

Abstract

As a result of Shah Abbas (1578-1629) dethroning his sons in various ways, his grandson Shah Safi (1629-1642) became the sixth ruler of the Safavid throne. Shah Safi, who neutralized the state dignitaries from his predecessor period by using the military slaves elements, who came to prominent positions in the state levels during the reign of Shah Abbas, tried to fortify his reign in this way.

In his first years of reign, Shah Safi was occupied with suppressing the Sultan Kalancar, Shir Khan Afgan, Dervish Riza, Davud Khan and Tehmurs Khan revolts, which each emerged with different motivations. The Shah, who was busy with rebellions that took place in the state, also tried to withstand the Ottoman, Mughal and Uzbek attacks. As a result of these attacks which spread throughout his reign, the Ottoman Empire annexed Iraqi Arab region and the Mughal Empire took Kandahar from Safavid State. In addition to the loss of these two strategically and financially important regions, Safavid State and Shah Safi went through a difficult period politically, financially and militarily as a result of Uzbek khans’ raids into Khorasan Region.