| Tez Künye | Durumu | ||
| Factors affecting steppe biodiversity in central part of the Anatolian diagonal and their use in conservation / Anadolu çaprazının orta bölümündeki bozkırların biyolojik çeşitliliğini etkileyen faktörler ve bunların doğa korumada Yazar:DİDEM AMBARLI Danışman: DOÇ. DR. CEMAL CAN BİLGİN Yer Bilgisi: Orta Doğu Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı Konu:Biyoloji = Biology Dizin:Arazi kullanımı = Land use ; Biyolojik çeşitlilik = Biological diversity ; Bozkırlar = Steppes ; Çok değişkenli analiz teknikleri = Multivariate analysis techniques | Onaylandı Doktora İngilizce 2012 260 s. | ||
| Bu çalışmanın amacı Anadolu’nun iç kesimindeki bozkırların biyolojik çeşitliliğini etkileyen temel etkenleri belirlemektir. Bu amaçla yaklaşık bir milyon hektarlık dağlık bir bölgede çevresel sınıflandırma ile belirlenen 33 alanda bitkiler, üreyen kuşlar, kelebekler, çevresel değişkenler ve arazi kullanımı ile ilgili sayısal veriler toplanmış; bu veriler Spearman sıralı korelasyonu, kanonik uyum analizi, doğrultulmuş uyum analizi, iki yönlü indikatör tür analizi ve hiyerarşik bölme teknikleri ile analiz edilmiştir.Elde edilen sonuçlara göre yükseklik, mevcut otlatma düzeyi, ağaçlıklara ve tarlalara uzaklık değişkenleri tür zenginliği ve çeşitliliği üzerinde en etkili faktörlerdir. Diğer önemli faktörler ise bitkiler için topraktaki magnezyum ve organik madde, kuşlar için alansal ve lokal habitat çeşitliliği ve ağaç/çalı yoğunluğudur. Bir alanda gözlenen kelebek sayısında bitki zenginliği ve mineral toplama ya da rüzgar sığınağı alanlar etkilidir. Yükseklik ve mevcut otlatma düzeyi biyolojik çeşitliliği olumsuz yönde etkilerken topraktaki magnezyum ve ağaçlık ile tarlalara yakınlığın olumlu etkisi vardır. Otsu bitki örtüşünün %90’dan fazla olduğu alanlarda ağaç/çalı yoğunluğu, araştırılan tür gruplarının tamamının tür zenginliği için iyi bir göstergedir. Tür zenginliği en fazla olan alanlar alçak dağ katında, ağaçlık ve tarım alanlarına yakın, genellikle 30-100 yıl öncesine kadar ekilen fakat daha sonra terkedilmiş, hafif ya da hiç otlatma yapılmayan çalılı bozkırlardır.Alanda belirlenen altı bitki yaşambirliği jipsli anakaya, yükseklik, geçmişte tarımsal faaliyetin olması ve ne zaman bırakıldığı etkenleri ile belirlenmektedir. Dört kuş komunitesi ise alansal ve yerel habitat çeşitliliği ile ağaç/çalı yoğunluğu etkenleri ile ayrılmaktadır.Bozkırların tür zenginliği ve çeşitlilği ile tür kompoziyonunu etkileyen önemli etkenler çok sayıda olup; tür grupları ve komuniteler arasında değişkenlik göstermektedir. Koruma çalışmaları yapılırken korumada öncelikli türlerin hedeflenmesi, farklı komunitelerin koruma ağında temsil edilmesi, yukarıda değinilen temel değişkenler özellikle alansal ve yerel habitat çeşitliliği ile süksesyonun farklı evrelerinin göz önünde bulundurulması ve bozkır koruma çalışmalarına doğa dostu arazi kullanım faaliyetlerinin dahil edilmesi önemlidir. Ağaçlandırma çalışmalarının zengin bozkırları tahrip etmeyecek şekilde planlanması, bozkırların bir ?değer? ve koruma hedefi olarak algılanması için farkındalık çalışmaları başlatmak önemli koruma çalışmaları arasında görülmelidir. | |||
| This study aims to find out major factors acting on steppe biodiversity of Inner Anatolia by focusing on one million hectares of mountainous land. Quantitative data on common plants, breeding birds and butterflies as well as environmental and land use data were collected at 33 sites determined by environmental stratification. Data has been analyzed with Spearman?s rank correlation, canonical correspondence analysis, detrended correspondence analysis, two-way indicator species analysis and hierarchical partitioning.Results show that elevation, current grazing intensity, distance to woodlands and arable lands are the main determinants of richness and diversity. Other important factors are soil Magnesium and organic matter for plants; local heterogeneity and shrub/tree density for birds; plant richness and mud-puddling sites or wind shelters attracting butterflies. Altitude and grazing intensity have negative effects on biodiversity whereas soil Magnesium and proximity to other vegetation types have positive effects. In sites with more than 90% herbaceous coverage, shrub/tree density is a good indicator for the richness patterns of all groups. The richest sites are low mountain shrubby steppes close to woodlands and arable lands, ploughed 30-100 years ago but then abandoned and experienced light or no grazing afterwards.Six major plant communities are distinguished by gypsum bedrock, altitude and years since land abandonment. Four main bird assemblages are differentiated with landscape and local heterogeneity and composition and wood density of the sites.Various factors act on richness and diversity patterns on steppes, differing for species groups and assemblages. Conservation actions should encompass conservation priority species, represent different species assemblages, consider all major factors mentioned above especially landscape and local heterogeneity including different seral stages and sustaining conservation through nature-friendly land use. Planning afforestation in the way not to destroy rich steppes and building awareness on steppes as a value are important conservation actions. | |||