FÂTIMA bint SA‘D el-HAYR

522’de (1128) İsfahan’da doğdu. Bahreyn’de doğduğu, daha sonra babasının onu İsfahan’a götürdüğü de söylenmektedir (Kehhâle, IV, 59). Babası Ebü’l-Hasan Sa‘dü’l-Hayr hem tâcir hem de muhaddisti. Bu sebeple Fâtıma çok küçük yaşta hadis muhitiyle tanıştı ve İsfahan’ın hadis alanında tanınmış isimlerinden Fâtıma bint Abdullah el-Cûzdâniyye Taberânî’nin el-Muʿcemü’l-kebîr’ini okuttuğu sırada babasıyla birlikte onun meclisinde bulundu. Daha sonra babası onu Bağdat’a götürerek Hibetullah b. Husayn’ın vefatından az önce kendisinden hadis dinlemesini temin etti. Orada yine hayatlarının son dönemlerini yaşayan Ebû Gālib b. Bennâ’dan ve Zâhir b. Tâhir’den hadis tahsil etti. Diğer hocaları arasında babası ve Ebû Mansûr el-Kazzâz diye tanınan Târîḫu Baġdâd’ın râvisi Abdurrahman b. Muhammed eş-Şeybânî, dil ve lugat âlimi İbnü’l-Cevâlîkī ve daha başkaları yer almaktadır.

Fâtıma, İbn Nüceyye diye bilinen devrin tanınmış vâizi, fakih ve müfessiri Zeynüddin Ebü’l-Hasan Ali b. İbrâhim b. Necâ ile evlenerek Mısır’a gitti. İbn Nüceyye, kendisinden Ziyâeddin el-Makdisî ve Münzirî gibi hadis hâfızlarının rivayette bulunduğu, Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin ve oğlu el-Melikü’l-Azîz’in itibar ettiği bir âlimdi. Bu sebeple son derece müreffeh bir hayat yaşadılar. Fâtıma önceleri Dımaşk’ta, daha sonra Mısır’da hadis rivayet etti. Kendisinden hadis hâfızı Ebû Mûsâ Abdullah b. Abdülganî el-Cemmâîlî el-Makdisî, hâfız Ziyâeddin el-Makdisî, İskenderiyeli muhaddis Abdurrahman b. Mukarreb. Hatîbü Merdâ diye bilinen fakih ve muhaddis Muhammed b. İsmâil b. Ahmed el-Makdisî gibi âlimler doğrudan, Münzirî de icâzet yoluyla rivayette bulundular. Ondan icâzetle en son rivayette bulunan kimse Zehebî’nin hocası Ahmed b. Ebü’l-Hayr Selâme’dir. Bazı kaynaklarda Fâtıma’nın fakih olduğu da kaydedilmektedir.

Fâtıma bint Sa‘d 8 Rebîülevvel 600’de (15 Kasım 1203) Mısır’da vefat etti.

BİBLİYOGRAFYA

İbnü’d-Dübeysî, el-Muḫtaṣarü’l-muḥtâc ileyhi min Târîḫi İbni’d-Dübeysî (nşr. Mustafa Cevâd), Bağdad 1397/1977, III, 269.

İbnü’l-Ebbâr, Tekmile (nşr. F. Codera), Madrid 1887-89, II, 747, nr. 2124.

İbnü’s-Sâbûnî, Tekmiletü İkmâli’l-İkmâl (nşr. Mustafa Cevâd), Beyrut 1406/1986, s. 95, 225, 253, 327.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XXI, 412-413.

a.mlf., Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, IV, 1369.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, IV, 347.

Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), V, 131.

Kehhâle, Aʿlâmü’n-nisâʾ, IV, 59-60.