FİGĀNÎ, Baba

Şîraz’da dünyaya geldi. 925’te (1519) öldüğü sırada altmış yaşını aşkın olduğuna göre 860-865 (1456-1461) yılları arasında doğduğu söylenebilir. Gençliğinde baba mesleği olan bıçakçılıkla uğraştığından bu sıralarda yazdığı şiirlerde “bıçakçı” anlamına gelen Sekkâkî mahlasını kullandı. Ancak divanında bu mahlasla yazılmış herhangi bir şiirine rastlanmaz. Figānî otuz yaşına kadar Şîraz’da yaşadı, daha sonra Horasan’a gitti. Bir süre kaldığı Herat’ta başta Abdurrahman-ı Câmî olmak üzere bazı şairlerle görüştüyse de onlardan beklediği ilgiyi göremedi. Tebriz’e giderek burada tanıştığı şairler vasıtasıyla Akkoyunlu Hükümdarı Sultan Yâkub’un sarayına intisap etti. Sultan Yâkub kendisine “bâbâ-yı şuarâ” unvanını verdiği için Figānî nisbesinin yanı sıra Bâbâ lakabı ile de anıldı. Sultan Yâkub’un ölümünden (896/1490) sonra sırasıyla onun oğlu Baysungur ile Rüstem, Uğurlu oğlu Ahmed ve Elvend Bey gibi hükümdar ve devlet adamları hakkında methiyeler yazdı. Tebriz’de bazı karışıklıkların çıkması üzerine Şîraz’a döndü; bir süre burada kaldı, ancak Şah İsmâil’in zuhuru üzerine tekrar Horasan’a gitti. Bir müddet Ebîverd’de ikamet ettikten sonra Meşhed’e geçti ve oraya yerleşti. 922 (1516) veya 925’te (1519) burada öldü. Figānî Muhteşem-i Kâşânî, Örfî-i Şîrâzî, Vahşî-i Bâfkī gibi tanınmış şairler üzerinde etkili olmuştur.

Tezkire yazarları, çok güzel şiirler yazdığını belirttikleri Figānî’yi Hâfız-ı Şîrâzî’ye benzeterek ona Hâfız-ı Kûçek lakabını verirler. Fakat çok şarap içtiğini, gittiği meyhânelerde alay konusu olduğunu, ömrünün sonlarına doğru ise içkiyi terkettiğini kaydederler.

Figānî’nin divanı günümüze ulaşmış olup kaside, terkibibend, terciibend ve gazellerden oluşur. Kasidelerinin çoğu özellikle Hz. Ali, Şîa imamları, Akkoyunlu hükümdarları Sultan Yâkub, Baysungur, Rüstem ile Şah İsmâil hakkındadır. Divan Kemal Methûr Dihlevî (Lahor, ts.) ve Süheylî Hânsârî (Tahran 1316 hş.) tarafından neşredilmiştir. Hüseyin Âzâd divandan seçtiği bazı şiirleri Les perles de la couronne, choix de poésies de Baba Feghani adıyla Fransızca’ya çevirmiştir (Paris 1903).

BİBLİYOGRAFYA

Emîn-i Ahmed-i Râzî, Heft İḳlîm (nşr. Cevâd-ı Fâzıl), Tahran 1340 hş., I, 219-220.

Sâm Mirzâ, Tuḥfe-i Sâmî, Tahran 1314 hş., s. 101-103.

Nûrullah et-Tüsterî, Mecâlisü’l-müʾminîn, Tahran 1365 hş., II, 689-692.

Lutf Ali Beg, Âteşkede-i Âẕer (nşr. Ca‘fer-i Şehîdî), Tahran 1337 hş., s. 168.

Rieu, Catalogue of the Persian Manuscripts, II, 651.

Browne, LHP, IV, 229-230.

Nefîsî, Târîḫ-i Naẓm u Nes̱r, I, 437-438.

a.mlf., “Fig̲h̲ānī”, EI² (İng.), II, 884.

Rypka, HIL, s. 288-289.

Şiblî Nu‘mânî, Şiʿrü’l-ʿAcem, Tahran 1363 hş., III, 22-25.

Safâ, Edebiyyât, IV, 411-417.

a.mlf., “Bâbâ Figānī”, EIr., III, 291.

Fethullah-ı Müctebâî, “Bâbâ Fiġānî”, Dânişnâme-i Cihân-ı İslâm, Tahran 1990, s. 53-55.

Enâmülhak Kevser, “Bâbâ Fiġānî-yi Şîrâzî: Ḥâlât-ı Zindegî”, Dâniş, sy. 19, İslâmâbâd 1989, s. 185-240.