GAYLÂN b. SELEME

Dedesinin adı bazı kaynaklarda Şürahbîl veya Mugīs olarak kaydedilmektedir. Sakīf kabilesinin reislerinden olan Gaylân şiirleri, bilge kişiliği ve hikmetli sözleriyle, ayrıca kabilesi içinde işlerini günlük programlar dahilinde yürütmesiyle tanınmıştır. Haftanın bir gününde kendisine getirilen davalara baktığı, bir gün şiirle meşgul olduğu, diğer bir gün de develeriyle ilgilendiği söylenmektedir. Sakīf kabilesi, Câhiliye döneminde Benî Âmir b. Sa‘saa kabilesiyle Tâif’te aralarında çıkan savaşı kumandanları Gaylân sayesinde kazanmıştır. Aynı dönemde, İran’ın idaresi altında bulunan Irak’a yapılan bir ticaret seferinde, aralarında Ebû Süfyân’ın da bulunduğu tüccar kafilesinin Kisrâ huzurundaki sözcülüğünü Gaylân yapmıştır. Bu görüşmede hikmetli konuşması ve diplomatik tavırlarıyla kralı etkilemesi sayesinde izinsiz ticaret yapmak gibi bir suç işlemelerine rağmen cezalandırılmamışlardır. Hatta Gaylân’ın ricası üzerine kral tarafından gönderilen bir mimar Tâif’te ilk defa bir kale yapmıştır (İbn Hacer, III, 190).

Gaylân b. Seleme Tâif’in fethinden (9/630) sonra İslâmiyet’i kabul etti. Müslüman olduğu sırada evli bulunduğu on kadından altısını Hz. Peygamber’in emri üzerine boşadı (el-Muvaṭṭaʾ, “Ṭalâḳ”, 77; Tirmizî, “Nikâḥ”, 33). Âmir ve Ammâr adlı oğulları kendisinden önce, diğer oğlu Nâfi‘ ile kızı Bâdiye ise onunla birlikte müslüman olmuşlardır.

Gaylân’ın az sayıdaki şiirlerinin Ebû Saîd es-Sükkerî tarafından Câmiʿu şiʿri Ġaylân adıyla bir divanda toplandığı rivayet edilir. Ebü’l-Ferec el-İsfahânî bu divandan elli beyit nakletmiş (el-Eġānî, XIII, 202-208), diğer bazı şiirleri de çeşitli eserler vasıtasıyla günümüze ulaşmıştır.

Müfessir sahâbî İbn Abbas, “Elbiseni temiz tut” (el-Müddessir 74/4) meâlindeki âyette sözü edilen elbise temizliğini Gaylân’ın, “Hamd olsun, ben ne fâcir elbisesi giydim ne de bir leke ile maskelenirim” şiirini şâhid göstererek “mânevî tahâret ve güzel ahlâk” şeklinde yorumlamıştır. Bazı kaynaklar, “Bu Kur’an iki şehirden bir büyük adama indirilmeli değil miydi?” meâlindeki âyette (ez-Zuhruf 43/31) işaret edilen ve Mekkeli müşrikler tarafından kendisine peygamberlik verilmesi beklenen kişinin Gaylân b. Seleme olduğunu kaydeder (Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, XIII, 200).

Gaylân b. Seleme İslâmiyet’i kabul ettikten sonra Medine’ye hicret etmeyip Tâif’te kalmıştır.

BİBLİYOGRAFYA

el-Muvaṭṭaʾ, “Ṭalâḳ”, 77.

Müsned (nşr. Ahmed M. Şâkir), Kahire 1377/1958, nâşirin mukaddimesi, VI, 277-279.

Tirmizî, “Nikâḥ”, 33.

İbnü’l-Kelbî, Cemhere (Nâcî), s. 388.

İbn Hişâm, es-Sîre (Zekkâr), II, 895, 896, 917.

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, V, 505-506.

Cumahî, Fuḥûlü’ş-şuʿarâʾ, I, 259, 269-270.

Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), III, 81-82; VI, 107.

İbn Hibbân, es̱-S̱iḳāt, III, 328.

Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, el-Eġānî, XIII, 199, 200-208.

İbn Abdülber, el-İstîʿâb, III, 189-192.

İbn Beşküvâl, Ġavâmizü’l-esmâʾi’l-mübheme (nşr. İzzeddin Ali es-Seyyid – M. Kemâleddin İzzeddin), Beyrut 1407/1987, I, 192-194.

İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe (Bennâ), IV, 343-344.

İbn Manzûr, Muḫtaṣaru Târîḫi Dımaşḳ, XX, 222-226.

İbn Hacer, el-İṣâbe, III, 189-192.

Mahmûd Şükrî el-Âlûsî, Bulûġu’l-ereb, I, 319-321.

Abdülhay el-Kettânî, et-Terâtîbü’l-idâriyye (Özel), II, 134, 224.

Afîf Abdurrahman, Muʿcemü’ş-şuʿarâʾi’l-Câhiliyyîn ve’l-muḫaḍramîn, Beyrut 1403/1983, s. 267.

A. Fischer – E. Bräunlich, Schawāhid Indices, Leipzig 1934, s. 333.

Sezgin, GAS, II, 302.

Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), V, 124.