Giyas Şükürov. Safevî Devleti’nin Kuruluşu ve I. Şah İsmâîl Devri (907-930/1501-1524). Yüksek lisans tezi (2006)

Giyas Şükürov. Safevî Devleti’nin Kuruluşu ve I. Şah İsmâîl Devri (907-930/1501-1524). Yüksek lisans tezi. İstanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, VI+224 s.

Önsöz

Safevî Devleti’nin kuruluşu, XVI. yüzyılın dünya düzenini etkileyip, şekillendiren önemli olaylardan birisidir. Kuruluşundan sonraki on beş yıl boyunca hızlı bir büyüme kaydeden bu devlet, Azerbaycan, Iran ve Irak gibi çeşitli bölgeleri hükmü altına almış ve devamında Anadolu ve Horasan taraflarına dogru genişleme teşebbüsünde bulunmuştur. Sonuncu vâkia sebebiyle Safevî Devleti doguda Şeybanîler’le, batıda ise Osmanlı Devleti ile askerî çatışmalara girmiş ve mevzûbâhis devletlerde vukû bulan çesitli ayaklanmaları ve ademimerkeziyetçilik meyillerini desteklemiştir. Safevî Devleti’nin yürütmüş oldugu dış siyâset ve desteklemiş olduğu faâliyetler, aynı devirde batıdaki Osmanlı ilerleyişşini de aksatan önemli bir etken olmuştur. Dolayısıyla Safevî Devleti’nde yaşanan gelişmeler ve bu gelişmelerin dışarıya yansımaları, diger ülkeleri de etkisi altına almış ve dönemin siyasî ve askerî kutuplaşmasının oluşumuna katkıda bulunmuştur. Venedik ve Portekiz gibi Avrupa ülkeleri ile Safevîler arasında vâki olan ittifâk teşebbüslerine karşın, Osmanlı-Şeybanî ittifâkına dâir söylemler bu baglamdaki kutuplaşmaya birer örnek teskîl etmistir.

Safevî Devleti’nin kuruluşu ve genişlemesi, devrin iktisâdî hayâtı ve uluslararası ticâret münâsebetleri üzerinde de müessir olmuştur. Doğudan batıya uzanan ticaret yollarının bir kısmını kontrolü altında bulunduran Safevî Devleti, devrin iktisâdî münâsebetlerinde söz sâhibi olmus ve bu meyanda gerçekleşen uluslararası ticâret faâliyetlerinden büyük gelir elde etmiştir. Mevzûbâhis ticârî münâsebetler Anadolu, Halep ve Hazar-Astarhan ticâret yollarını zamanla kullanışlı kılmış ve bu bölgelere hükmeden devletlerin mevzûbâhis ticâret muâmelelerinden büyük miktarda gelir
kazanmasına uygun zemin hazırlamıştır.

Elinizdeki bu yüksek lisans tezi de yukarıdaki birkaç cümlede hulasa edilen süreç üzerinde müessir mevkie sâhip olan Safevî Devleti’nin teşekkül tarihini ve bu bağlamda meydana gelen çesitli tarihî olaylar tetkîk edilmektedir. Bu yüksek lisans tezinin hazırlanması sırasında birçok bilim adamının tavsiye ve yardımlarından istifâde ettigimi belirtmekte yarar vardır. Bu sahıslardan Marmara Üniversitesi ögretim üyelerinin, bilhassa danısman hocam Prof. Dr. Hulûsi Yavuz’un tavsiyelerinden çok faydalandım. Aynı tavsiyeler araştırma ve yazım sırasında ortaya çıkan pek çok zorluguşmama çok yardım etti. Sayın danısman hocama ve fikir danıştıgım diger tüm bilim adamlarına tavsiye ve yardımlarından dolayı teşekkür ederim.