| Tez Künye | Durumu | ||
| 18.-19.yüzyılarda Rus resim sanatı / Yazar:GÖNÜL UZELLİ Danışman: DOÇ.DR. A. GÜL İREPOĞLU Yer Bilgisi: İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Konu:Reklamcılık = Advertising ; Sanat Tarihi = Art History Dizin:Resim sanatı = Painting art ; Rusya = Russia | Onaylandı Doktora Türkçe 1995 612 s. | ||
| 573 I. ÖZET XVII. yy’ in sonunda Rusya Çarlığı ‘nın gelişmesi ve dış dünyaya açılması, özellikle I.Petro’nun reformları, sanat alanına da yansımış ve gelişmeyi kaçınılmaz kılmıştır. XVI II. yy. Rus kültürü için önemli bir dönüm noktasıdır. Bilim, tiyatro, edebiyat, müzik, mimarlık, heykel ve resim, bu yüzyıl içinde yeni bir anlam kazanmış, ilerleme yavaş ve kademeli olmuştur. Bu dönem içinde sanat dinsel ve soyut konulardan uzaklaşarak, duygusallığa yönelmiştir. 1716 yılında I.Petro, aralarında Nikitin ve Matveev’in de bulunduğu genç ressamları resim öğrenimi görmeleri için yurt dışına göndermiştir. Sonraki yıllarda Akademi’ nin açılmasıyla (1758), asker, marangoz, köylü gibi çeşitli halk sınıflarından kişilerin çocukları da Rusya’da resim öğrenimi görmeye başlamış ve bunlardan özellikle Losenko bir akademisyen olarak ün kazanmıştır. XVIII. yy’ in ikinci yarısında realist ressamlar arasında Rokotov, Levitskiy, Borovikovskiy Rus portre sanatının önde gelen isimleri arasında yer almışlardır. Bu ünlü ressamlardan Rokotov’ un resimlerinde üslup farklılıklarının olduğu bir renk tonlaması egemendir; modellerin yüzünde çoğunlukla zeka parıltıları saçan soylu bakışlar ile kendinden emin bir duruş göze çarpar. Levitskiy ‘nin XVIII. yy. Rus resim sanatı içinde ayrı bir yeri vardır. Sanatçının portrelerinde özgün bir üslup hemen dikkati çekmektedir. Parlak ve göz alıcı bir renk uyumu kullanan Levitskiy ‘nin bu özelliği onun resim sanatına oldukça egemen olduğunun kanıtıdır. XVIII. yy. Rus resim sanatında portre dışında halkın günlük yaşamını yansıtan resimlerin de ortaya çıktığı görülür. Söz konusu konuları resmeden ve özellikle köy yaşamını realist bir biçimde yansıtan ünlü ressamlardan biri Şibanov’dur. Sanatçının yapıtlarında yalın ve gerçekçi bir anlatım, sevinç ve içtenlik gözlenir. Bu dönemde köy yaşamını yansıtan resimlerin yapılması, soylular tarafından yadırganmış ve yalın köy yaşamının sanatsal bir biçimde574 anlatılmasına karşı çıkmışlardır. Ancak sanatçı çalışmalarından hiçbir şekilde ödün vermemiş, çalışan Rus köylüsüne duyduğu saygıyı yapıtlarına yansıtmaya devam etmiştir. XVI 1 1. yy. sonlarında peyzaj Rus resim sanatında önemli bir tür olarak ortaya çıkmıştır. Doğayı şiirsel bir dille anlatan Şçedrin ve belgesel kent görünümleri yapan Alekseev, peyzaj ressamları olarak önemli bir yere sahiptirler. Kent peyzajı XVIII. yy. Rus resim sanatında yeni bir akım olarak gelişmiş, belgesel bir anlayış içinde yapılan çalışmalara Alekseev tarafından resimsel değerler de eklenerek daha sanatsal yapıtlar üretmiştir. XVII I. yy. Rus resim sanatında, büyük ilerlemelerin gerçekleştiği bir dönemdir. Bu yüzyıl, Rus halkının Antik sanatı, Rönesans ı ve Baroğu tanımasına olanak sağlamış ve Rus resim sanatı dünyadaki yeni akımlardan etkilenerek gelişmesini sürdürmüştür. XlX.yy’in ilk yarısında resim sanatında portre, yavaş yavaş aristokrasiden uzaklaşmıştır; Kiprenskiy ve Tropinin’in çalışmalarında görüldüğü gibi yazarların ve ressamların yanı sıra, halktan kişilerin de portreleri yapılmaya başlanmıştır. Özellikle Kiprenskiy ‘ nin Puşkin portresinde romantik akımın izleri görülmekte olup, yazarın şiirsel dehası ve canlı kişiliği de yansıtılmıştır. Venetsianov, halka karşı ilgi duymuş ve köylülerin içinde yetenekli olan gençlerin eğitim gördüğü Venetsianov okulunu açmıştır. Sanatçı bu okulda kendi pedagojik programını ve çalışmalarını vermiş, öğrencilerine resim çalışmalarında kendi yetenekleri doğrultusunda çalışmalarını öğütlemiş, ancak realist üslubu benimsemelerini istemiştir. Venetsianov kendi yapıtlarında da Rus köy yaşantısını yansıtmıştır ; resimlerinde dramatik kompozisyonlara yer vermemiş rahat ve dingin ortamları betimlemiştir. Bu dönemin en önemli iki ressamı Brüllov ve İvanov’dur. Brüllov küçük yaşlarda resme karşı olan ilgisini geliştirmiş ve İtalya’ya giderek sanatını pekiştirmiş ünlü bir Rus ressamıdır. Brüllov, Peterburg sanat çevresini yapıtları ile etkilemiş, özellikle “Pompei’nin Son Günü” adlı tablosu İtalya ve Rusya’da büyük ilgi uyandırmıştır. Sanatçı bu çalışmasında alegorik olarak antik dünyanın yok575 oluşunu ve yeni bir çağa geçişini betimlemiştir. Brüllov’un portrelerindeyse değişik kesimlerden kişilerin karakteristik özelliklerinin yanı s ıra, çalışmalarındaki farklı teknik de dikkat çekicidir. İvanov’un sanata duyduğu ilgi babası ressam Andrey îvanov’un etkisi ile gelişmiştir. Ondokuz yaşında iken 14 Aralık 1825′ te çara karşı ayaklanan Oekebristlerin ayaklanmasına tanık olmuş ve baba-oğul İvanov’lar bu çevrenin içinde bulunduklarından genç İvanov’un bu olaydan çok etkilenmiştir. Bu olay sonraki yıllarda sanatçıyı dini konulu resim çalışmalarına yöneltmiştir. “İsa’nın Halka Görünmesi” adlı çalışması sanatçının uzun yıllarını almış / İvanov 600 kadar eskizden sonra ve ancak otuz yıl sonra yapıtını tamamlayabilmiştir. XIX. yy’ m ilk yarısındaki Rus resim sanatında peyzajın da önemli bir yeri vardır. Peyzaj ustaları arasında yer alan Şçedrin yaşamının büyük bölümünü İtalya’da geçirmiş ve resimlerinde güneyin renkli doğasını yansıtmıştır. 1840-50* li yıllarda Rus resim sanatında “Kritik Realizm” adı verilen yeni bir dönem başlamıştır. Rus edebiyatından etkilenerek realist konulu resimler yapan Fedotov özellikle “Binbaşının Evlenmesi” adlı yapıtında tüccar bir ailenin yaşantısını aktarmıştır. Fedotov sanat yaşamının son döneminde mutsuz, kederli kişileri konu olarak seçmiştir. XIX. yy ‘m ikinci yarısı devrim hareketlerinin başlangıç aşamasına rastlar. Özellikle kentlerde yazarlar/ yayıncılar, ressamlar, besteciler, eleştirmenler gibi aydın çevre bu akımdan çok etkilenmiştir. Peterburg Güzel Sanatlar Akademisi ve Moskova Resim, Heykel ve Mimari Okulunda eğitim görenler Rusya’ daki bu yeni hareketleri büyük bir açlıkla yayınlanmakta olan dergileri, kitapları ve özellikle “Sovremennik” adlı edebiyat dergisinde Belinski, Çernişevski, Dobrolübov ve Pisarev’in makalelerini, Nekrasov’un şiirleri, Saltikov-Şçedrin, Ostrovskiy ve Tolstoy’un hikayeleri ile Batı Avrupalı yazarların çevirilerini okumuşlardır. 1860 ‘lı yıllarda Rus resim sanatında önemli bir yere sahip olan Perov’un etrafında günlük yaşamı betimleyen genç ressamlar kuşağı oluşmuştur. Perov’un I860’ lı yıllarda yaptığı resimlerde günlük yaşam576 mücadelesi yansıtılmıştır. Sanatçı, “Köyde Paskalya Yürüyüşü” adlı tablosunda solgun yüzlü sarhoş köylülerle, elinde haç tutan sarhoş papazı betimlerken, insanların tekdüze ve karanlık köy yaşamını yansıtmıştır. Halkın yoksul, güç koşullar altında geçen yaşamını aktaran diğer çalışmaları arasındaysa “Üçlü”, “Suda Boğulan Kız” adlı yapıtları sayılabilir. 1870 yıllarında Rus realist ressamları İlerici Gezgin Ressamlar Birliği ‘ ni kurmuştur. Bu birliğin başlıca amacı sanatçıların yapıtlarını Peterburg, Moskova ve diğer büyük kentlerde sergilemektir. Yurt içinde olduğu kadar yurt dışında da ün kazanan birlik üyelerine ve sergiye katılan ressamlara “Peredvijniki” adı verilmiştir. İlerici Gezgin Ressamlar Birliğinin başkanı olan Kramskoy, özellikle portreleri ile tanınmıştır. Sanatçının portrelerinde Rus kültürünün ileri gelenleri yer almıştır, bu durum ise tarihsel ve sanatsal bir ilgi uyandırmıştır. Bu tür çalışmalarına örnek olarak verilebilecek “Tolstoy” portresinde, Kramskoy yazarın aydın ve ilerici düşüncelerini ve ruhsal durumunu izleyicilere açık bir biçimde aktarmıştır. 1873 yılında “Volga1 da Yedekçiler” adlı yapıtı ile Repin realist resme yeni bir soluk kazandırmıştır. Sanatçı bu yapıtında insanların doğaya karşı mücadelesini aktarırken, aynı zamanda Rusya’da halkın durumunu da izleyenlere göstermektedir. Sanatçının büyük boyutlu çalışmalarından olan “Köylülerin Kursk Eyaletine Yürüyüşü” adlı tablosunda Rusya1 daki acımasız, yoksul ve ağır din baskılı yaşamın yüzünü, yeni dönemin doğmakta olduğunu da ifade ederek betimlemiştir. Sanatçı bu resimde halkın düşüncesini en ince ayrıntısına kadar betimlemiştir. Yeni gelişmekte olan siyasi düşünce akımlarına büyük bir yakınlık duyan Repin, bu düşüncelerini yansıtan birçok resim yapmıştır. Sanatçının “Beklenmeyen Dönüş” adlı tablosu, 1880’ li yıllarda evine sürgünden habersiz geri dönen devrimcinin, ailesinin heyecanlı ve şaşkın karşılamasını yansıtmaktadır. Repin ayrıca “Zaporoj Kazakları Türk Sultanına (IV Mehmet) Mektup Yazarken” tablosunu betimlemiştir. Bu yapıtta Kazakların yaşamla alay eden, umursamaz ve neşeli yaşam tarzlarını zengin bir renk uyumu içinde577 izleyenlere aktarmıştır. Repin’in bir başka yapı t x olan “İ van Grozniy ve oğlu İvan” adlı tablosunda, babanın yüzündeki dehşet ve pişmanlık, gözlerinde çılgınlığa varan bakışlarda bütünleşmiş, yaptığı büyük yanlışlığın üzerine yıkılışı, prensin başından akan kan ve gözlerinin anlamsızlığıyla tamamlanmıştır. Sanatçı düşgücünü kullanarak bu tarihsel olayın ruhsal yönünü kullandığı renk uyumuyla açık ve yalın bir dille anlatmıştır. İlerici Gezgin Ressamların düzenlediği sergilere çok sayıda realist ressam katılmıştır. Myasoyadov, Maksimov, Savitski gibi ünlü ressamlar köylülerin reform öncesi durumlarını, köy yaşamının geri kalmış yönlerini ve karanlığını yapıtlarına yansıtmışlardır. Resimlerindeki realist yaklaşım köylülerin yaşamlarını doğru bir biçimde anlatmaktadır. Söz konusu ressamların köy yaşamını konu alan.yapıtları yazar Nekrasov’un şiirleriyle yakından ilgilidir. XIX. yy ‘da Rus realist resmi yeni konulara da sahne olmuştur. Vereşçagin barışı tehdit eden, insan sevgisini yadsıyan, savaşla ilgili yapıtlar betimlemiştir. Resimlerdeki yaralı ve ölü askerler, savaş alanındaki sayısız cesetler belgesel niteliğindedir. XIX. yy’ m ikinci yarısında özel bir yeri olan ressamlardan biride Ge’dir. “Son Akşam Yemeği”, “Golgota” gibi dini konulu resimler yapan sanatçı, insanın dünyadaki kötü yanlarını gösteren yapıtlar betimlemiştir. XIX yy’ in ikinci yarısında tarihi konulu resimler Surikov’un sanat anlayışı ile en yüksek dereceye ulaşmıştır. Yapıtlarında Rus halkının tarihsel olaylara katılımı betimlenmiş tir. Tablolarında geçmişteki halk hareketlerinin üst sınıflara karşı verdiği savaş trajik bir biçimde anlatılmıştır. Sanatçı tarihi dramların kahramanlarını yalın bir dille anlatmıştır. “Okçuların İdamı” ve “Boyar Morozova” seyirciye yüzyıllık bir trajediyi, heyecanı aktarmaktadır. “Boyar Morozova “nın ana konusunda ressam, dindar Rus kadınının cesaretini, dinde yapılan reformlara adeta bir erkek gibi karşı çıkmasını, onun bu uğurda çektiği ıstırabı anlatmıştır. Surikov ayrıca yapıtlarında Rus sonbahar ve kışını zengin bir renk anlayışı ile yapıtlarında578 yansıtmıştır; sanatçı bu yönüyle İtalyan ressamlarının doğa resimlerini anımsatmaktadır. İlerici Gezgin Ressamlar Rus milli motiflerini peyzaj konulu resimlere de taşımışlardır. Vasiliev, Kuindji, Savrasov, Şişkin, Polenov, Levi tan gibi ressamlar, Puşkin, Gogol, Nekrasov, Tur gene v, Tolstoy ve Çehov’un edebi yapıtlarında anlattıkları doğayı konu olarak seçmişlerdir. Şişkin* in peyzaj larındaki ana motiflerini el değmemiş Rus ormanlarının güzelliğini, yüzyıllık meşeleri, ormanın gizemli derinliği oluşturur. Başlıca ilkesini incelemek ve hissetmek olarak vurgulayan Savrasov’ un en çok ün kazanan resimlerinden biri olan “Kargaların Geri Dönüşü” adlı yapıtında Rusya’nın ilkbaharı karşılayan doğasını aktarmıştır. Levi tan insanın değişik duygularını peyzajlarına lirik bir anlatımla yansıtmıştır. Sanatçının doğa betimlemeleri, Rus halk türküleri ile özdeşleşmiştir. Ustaca kullandığı renkler, değişik kompozisyonlar, Levitan’ın karakteristik özellikleridir. Bu nedenle sanatçıya Rus Doğasının Şairi adı verilmiştir. Vasnetsov yurtsever ve ulusal duyguları şiirsel bir güzellik içinde ele almıştır. “Alenuşka” adlı şiirsel anlatımlı çalışmasında, Rus halk masallarından esinlenmiştir. Resmin çerçevesini oluşturan peyzaj en ince ayrıntısına kadar betimlenmiş ve izleyenlere adeta canlı bir biçimde sunulmuştur. Vasnetsov ‘un Moskova Tarih Müzesi ‘nin bir salonunu kaplayan büyük boyutlu “Taş Devri” konulu çalışmasında ilkel insanların yaşamından sahneler yer almaktadır. Bu çalışmasında sanatçı düşgücüyle derin arkeoloji bilgisini realist ressam ustalığıyla birleştirmiştir. Sanat anlayışı bakımından Vasnetsov ‘a yakınlığı ile tanınan ünlü Rus ressamlarından biri de Nesterov’dur. Nesterov çalışmalarında halktan kişileri fonda yer alan doğa görünümleri içinde yansıtmıştır. “Barfolomeyo ile Görüşme” sanatçının bu konudaki çalışmalarına tipik örnek oluşturur. Genç nesil İlerici Gezgin Ressamlardan Korovin, işçi ve köylülerin geleneklerini ve yaşamlarından kesitleri yapıtlarına aktarmışlardır.579 Repin’in öğrencisi olan ve sanatçının resim anlayışını devam ettiren ve Rus resim sanatında önemli bir rol oynayan Ser ov, portrelerinde devrim öncesi çağdaşlarını betimlemiştir. Portrelerinde Repin, Puşkin, Gorki, gibi yaratıcı kişilerin iç dünyalarını ve kültüre yaptıkları hizmetleri birkaç fırça darbesi ile izleyenlerin gözleri önüne seren sanatçı özellikle Maksim Gorki portresinde yazarın kararlı dinamik kişiliğini başarıyla yansıtmıştır. Serov diğer portrelerinde yeni realizm çizgilerinin yanısıra, romantizm ve hümanizme ağırlık veren yapıtları Sovyet sanatını etkilemiştir. XIX. yy’ m sonunda Rusya’da sembolist akım doğmuş ve bu doğrultuda Rus edebiyatında bireysellik öznel olarak sanata yansımıştır. Sembolizm akımının en ünlü temsilcisi Vrubel’dir. Sanatçı erken dönem çalışmalarında sembolizmi resim ve kompozisyonlarında ustaca kullanmıştır. Vrubel’in “Kuğu Çariçe” gibi resimlerinde realist motifler fantastik bir dille anlatılmıştır. Sanatçı gizemli betimlemelerinde ormanları, suları ve geniş ovaları yardımcı öğe olarak kullanmıştır. Figürler ve doğa, sanatçının sembolist anlatımının belirgin özellikleridir. Vrubel konularını mitolojiden, destanlardan ve dini efsanelerden, Puşkin, Lermontov, Shakespeare, Goethe gibi yazarların önemli yapıtlarından seçmiştir. Sanatçı erken dönem çalışmalarında şiirsel karakterleri kendi düşüncelerine göre betimlemiştir. Vrubel ‘i cezbeden felsefi bireysellik “Demon” adlı çalışmasında açıkça gözler önüne serilmiştir. Lermontov ‘un “Demon” adlı edebi yapıtından etkilenen Vrubel büyük tuval üzerine Demon ‘u oturan bir dev pozunda betimlemiş, sıcak güneş ışınların toprağı ısıtması, figürün her tarafını çiçeklerin kaplaması yaşamın hediyesi olarak sunulmuştur. XIX. yy ‘m sonunda Rusya’da yaşanan siyasi değişimler edebiyat ve sanatta da etkili olmuştur. Rus yazar ve sanatçıları yeni bir devrin açılmasıyla farklı bir süreç içine girmişlerdir. Eşitlik realizmi olarak adlandırılan dönemden sonra gelen ve 1917 Devrimi ‘nin etkisi altında gelişimini sürdüren bu akım, Kahramanlık realizmi adıyla Sovyet sanatının çekirdeğini oluşturmuştur. | |||
| 580 I. İNGİLİZCE ÖZET ( SUMMARY) Towards the end of the XVTI th. Century Russian Czardom started to develop and to strengthen her relations with the outside world. The above factors in addition to the reforms of Peter I. had a noticable impact on the fine arts which led to inevitable progress in all areas of art. The XVIII th. Century was an important turning point in Russian culture, science, theatre, literature, music, arhitecture, sculpture and painting. They developed and took on a new direction in this century. In XVTII th. Century, art begins to distance itself from religious and abstract consepts and takes a new path towards sen timen tali sm. In 1758 the Academy of Fine Arts at St. Petersburg was founded which enabled the common men to have a greater impact in the art world. In the year 1716, Peter I. gave artists the opportunity to travel abroad and became aquainted with Europian Art. This became a tradition afterwards. Nikitin and Matveev were the first painters to take advantage of this oppor tuni ty. In the second half of the XVIII th. Century Russian portrait painting made noticable progress. Rokotov, Levitski, Borovikovski were the leading artists in the area. In the same period, the landscape, generally used as the background element of portrait painting, started developing and became an independent field of painting and nature assumed a more poetic quality. Artistic works dealing with the subject of daily life also began to be seen for the first time during the XVTII th. Century, especially in the works of Firsov and Shibanov. As a result of this contact with the Western world, the Russian artist were influenced by Antique Culture, Renaissance and Baroque Arts and the proceeding movements in Europe. In the XIX th. Century the influences of Dutch and Italian painting became more pronounced. In the first half of this century Kiprenski and Tropinin’s fame rested on portrait painting. Their subjects were common men as well as the intellectuals. Venetsianov581 who is famous for his works reflecting the life of the common folk and founded the Venetsianov school that brough the quality in art education to talented common people. Briullov and Ivanov were the most influential and talented artist of the first half of the XIX th. Century. Briullov painted various themes and subjects under the influence of Classicism and Romanticism. On the other hand, Ivanov was more interested in iconographic themes. Both artists influenced the succeeding generations. Around the same time, landscape painting had an important place in Russian art. Silvester Shchedrin was one of the most successful painters in this era. In the years around 1840-50 there was a movement named “Criticial- Realism” which was influenced by literature and was based upon critisizm.Fedotov was leading artist of that movement. The second half of the XIX th. Century was also the period when revolutionary movements began. These movements had a strong impact on the though of leading artists. The students at the Academy of fine Arts at St. Petersburg and at the School of Art, Sculture and Architecture at Moskow were also influenced. There was an artistic approach which established a parallelism between literature-music- painting and writer-composer-painter. Perov who had an important impact on Russian painting had a circle of young painters who depicted the daily life of common folk and their struggles in the 1860s. In the beginning of the 1870s “Peredvijniki” (Avantguarde travelling painters), a group, which was founded by Russian realist painters, stimulated increasing interest towards these subjects. This group, whose leader was Kramskoi had travelling exhibitions in some of the major cities in Russia such as St. Petersburg, Moskow. Repin, a member of this group had been influenced by literature and emphasized the low living standards and the poverty of the people in his works. On the other hand Surikov and Gey were more interested in showing the same concepts by using historical and iconographical themes. “Peredvijniki” also carried the Russian national ideology on to the canvases of the landscape painting. Painters like Vasilyev, Kuinzhi, Savrasov,582 Shishkin, Polenov, Levi tan painted the landscape which was described by novelists like Pushkin, Gogol, Nekrasov, Turghenev, Tolstoi and Chekhov. Towards the end of the XIX th. Century young painters followed the same path as the Peredvijniks. Korovin and Nesterov are worth mantioning among this new generation. Serov who is famous for being a portrait painter, painted the portraits of artists sush as Pushkin and Gorki, besides the new movements his works are under the influence of Romanticism and he had an impact on the art of post revolutionary Russia. At the end of the XIX th. Century the political and social changes in Russia had their inevitable influences on literature and art. Russian writers and painters iniciated a new era of art with new approach. This new approach named Heroic Realism was a progression from Equality Realism which proceeded it. In fact this new movement embodied the essence of the ideology of the new Soviet Art. | |||