| Tez Künye | Durumu | ||
| Bayburt tarihi (Tarih, kültür, yer adları) / Bayburt’s history (History, cultere, the names of places) Yazar:GÜLCAN MEMİŞ Danışman: DR. ÖĞR. ÜYESİ RECEP YAŞA Yer Bilgisi: Sakarya Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı / Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Bayburt = Bayburt ; Kent sosyolojisi = Urban sociology ; Kent tarihi = Urban history ; Kentsel kültür = Urban culture ; Kültür = Culture ; Maddi kültür = Materical culture ; Yer adları = Place names | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2018 314 s. | ||
| İpek Yolu üzerinde yer alan Bayburt, pek çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bunlardan biri de Selçuklu – Osmanlı çizgisinde gelişen Türk medeniyetidir. XI. Yüzyıldan itibaren Türk akınlarının yapıldığı Bayburt ve çevresi, 1071 Malazgirt Zaferinin ardından Selçukluların Anadolu’da ilk yerleştikleri yerlerinden biri olmuştur. Bu süreçte Bayburt, Bayburt ve Erzurum yöresine hâkim olan Saltuklu Beyleri tarafından yönetilmiştir. Bu dönemde kale – şehir özelliğinde olan Bayburt’ta, giderek Türk nüfusu artmış ve kale dışında da iskân süreci devam etmiştir. Böylece şehrin gelişmesine bağlı olarak Selçuklu devrinin en güzel eserlerinden biri olan Ulu Cami surun dışında inşâ edilmiştir. Selçuklu Döneminde Tebriz – Erzurum – Aşkale hattından ayrılarak Trabzon’a giden İpek Yolu üzerinde bulunan Bayburt, çok canlı bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Aynı şekilde, Moğol istilası ile İlhanlı döneminde de ekonomik bakımdan canlılığını sürdürmüştür. İlhanlı hâkimiyetinin çökmesi üzerine Bayburt ve çevresi Eretnalılar, Kadı Burhaneddin Devleti, Celayiroğulları, Erzincan Emirliğinin hâkimiyetine kalmış ve bilahare de Akkoyunluların hâkimiyetine girmiştir. Hatta Akkoyunluların kuruluş merkezinin Bayburt olduğu ileri sürülmektedir. Bayburt, Akkoyunlular döneminde de ekonomik ve kültürel gelişimini devam etmiştir. Ancak Bayburt, Yavuz Sultan Selim zamanında Akkoyunlu hâkimiyetinden çıkarak Osmanlıların idaresine geçmiş ve Cumhuriyet dönemine kadar da Osmanlı Devletinin önemli sancak ve kaza merkezlerinden biri olmuştur. Bu dönemlerde Bayburt ve çevresinde günümüze ulaşan çok sayıda maddi kültür unsurlarından olan camii, medrese, tekke ve zaviye, han, hamam, türbe ve kümbetler inşa edilmiştir. Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus işgale uğrayan Bayburt’ta, Rusların koruması altındaki Ermeniler pek çok katliamda bulunmuşlardır. Ancak bu acıları yaşayan Türk milletinin başlattığı Milli Mücadele sonunda Ruslar ve Ermeniler, Bayburt ve çevresinden uzaklaştırılmıştır. Bayburt’un Anadolu şehir tarihi içindeki yerinin tespit edilmesinde ilk elden kaynaklara ve çeşitli araştırma verilerine dayalı bütüncül bir çalışma önemlidir. Bununla birlikte günümüze ulaşan ya da varlıkları arşiv kayıtlarında bilinen cami, medrese, zaviye, kale, han, köprü gibi daha pek çok mimari eser önemli bir tarihi kaynak niteliğindedir. Ayrıca yer adları da Bayburt’un geçmişi hakkında önemli izler taşımaktadır. Bu tez ile tüm bu bilgiler sistematik bir çalışma yöntemiyle ele alınarak Bayburt’un Tarihteki yeri ve önemi aydınlatılmaya çalışılmıştır. | |||
| Bayburt which is located on Silk Road, has hosted numerous civilizations. One of them is the Turkish civilization which is developed within the scope of Seljuk and Ottoman Empires. As a place which has witnessed Turkish invasions since XI. Century, Bayburt and its surroundings has become one of the first places which Seljukians settled in Anatolia after the victory of Manzikert in 1071. During this procedure, Bayburt was governed by the Sultans of Saltukids who had been commanding Erzurum and its surroundings. In this period, Turkish population increased and housing procedure was continued out of the castle in Bayburt which had castle-town characteristic. Therefore, in accordance with the expansion of the city, Grand Mosque which is one of the most beautiful monuments of Seljuk era was built out of the city. Bayburt had become a vivid trade center during Seljuk Period, because it was located on Silk Road which was removed from Tebriz-Erzurum-Aşkale and went towards Trabzon. Moreover, the city sustained its economic vitality during Ilkhanid Period which witnessed Mongolian invasion. After Ilkhanid Empire was collapsed, Bayburt and its surroundings were fallen under the hegemony of Eretnalılar, Kadi Burhaneddin State, Jalayirid Sultanate and Erzincan Emirates. Afterwards, it entered under Akkoyunlus’ rule. Even, it has been claimed that Bayburt was the establishment center of Akkoyunlus. Bayburt continued its economic and cultural development during Akkoyunlus Period as well. However, Bayburt was removed from the hegemony of Akkoyunlus and entered under Ottomans during Sutlan Selim the Stern Period. And it became one of the significant districts and town centers of Ottoman Empire until Republic Era. During these periods, numerous cultural elements extant as mosques, madrasah, dervish lodge, zawiyah, inn, baths, tomb and cupolas were built in Bayburt and its surroundings. Armenians which were under the protection of Russians massacred in Bayburt which was invaded by Russian during The First World War. However, Russians and Armenians were removed from Bayburt and its surroundings as a result of National Struggle of Turkish nations who suffered from this massacre. It is very crucial to conduct a comprehensive study which is based on research results and first-hand resources with respect to identifying the significance of Bayburt in Anatolian city history. In addition, numerous architectural monuments which are extant or known via archives such as mosque, madrasah, zawiyah, castle, inn and bridge can be identified as an important historical resources. Furthermore, the names of the places includes crucial information about Bayburt’s past. This thesis aimed to enlighten the place and importance of Bayburt in history by making use of all these information via scientific study. | |||