Gülcan Sarıoğlu. Yozefo Tiflisi’nin “Vakı’at-i Mir Veys Ve Şah Hüseyin” Adlı eserinin tahlil ve transkribi. Yüksek lisans tezi (2008)

Gülcan Sarıoğlu. Yozefo Tiflisi’nin “Vakı’at-i Mir Veys Ve Şah Hüseyin”Adlı eserinin tahlil ve transkribi. Yüksek lisans tezi. Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008, VI+105 s.

Özet

18.yy’n ilk yarısında İran’ın Afgan işgaline uğrayarak Safevi hanedanının yıkılmasını hızlandıran olay, Mir Veys’in Şah Hüseyin’e karşı isyan etmesiyle başlamıştır. Kandehar’da yaşayan Afgan halkı başlarında bulunan Gürcü asıllı Hıristiyan bir valinin baskı ve zulmüne uğramışlardır. Mir Veys’in bu valiye isyanı aslında Şah Hüseyin’e karşı bir isyan hareketiydi. Mir Veys, Afgan halkının desteği sayesinde bir süre sonra Kandehar valisi olmuştur. Onun isyanı aynı zamanda İran’ın uyguladığı aşırı Şii politikasına maruz kalan Afgan halkının bağımsızlık mücadelesi sayılır.

Yerine geçen oğlu Mir Mahmud babasının bıraktığı yerden mücadelesini sürdürmüştür. Mir Mahmud önce İran’ın başkenti İsfahan’ı ele geçirmiş, ardından Şah Hüseyin’i esir etmiştir. Bu durum İran tarihi açısından bir dönüm noktası sayılır. Afganlılardan kaçan ve Tebriz’de Şahlığını ilan eden Şah Hüseyin’in oğlu II. Tahmasb önce Osmanlı Devleti ardından Rusya’dan yardım istemiştir. Bu durum iki devlete İran’ın içişlerine karışma ve İran topraklarını kendi aralarında paylaşma fırsatı vermiştir.

Abstract

At the first half of the 18th Century, the event which accelerated the Destruction of the Safevi Dynasty when Iran underwent Afghani Occupation started with the rebellion of Mir Veys against Shah Hussein. The Afghani people who were living in Kandehar, suffered the pressure and cruelty of a Christian governor who originated from Georgia and ruled them. Mir Veys’s rebellion against that governor was actually a revolt act against Shah Hussein. Thanks to the support of the Afghani people, became Mir Veys a while later the governor of Kandehar. His revolt is at the same time considered as the independency struggle of the Afghani people who were subject to the extreme Shi’i politics enforced by Iran.

Mir Mahmud who succeeded him, continued the struggle from where his father had left it. Mir Mahmud first captured Isfahan, the capital of Iran, than he took Shah Hussein prisoner. That situation is considered a turning point in the respect of Iranian history. Shah Hussein’s son Tahmasb II, who escaped from the Afghani people and declared his shahdom in Tebriz first asked the Ottoman State, then Russia for help. That circumstance will give the two states the occasion to interfere in Iran’s internal affairs and to share Iranian territories between themselves.