Gülistan Şerhi (Sudi-i Bosnevi) (Doç. Dr. Ozan Yılmaz)

Gülistan Şerhi (Sudi-i Bosnevi) ÇAMLICA BASIM YAYIN
Sûdî-i Bosnevî, Türk Şerh Edebiyatı denince akla gelen isimler arasında ilk sıradadır. 16. yüzyılda yaşamış bu velûd müellif, Fars edebiyatının klasik eserlerine Türkçe hayat verirken, sahip olduğu donanımı eserlerine başarıyla yansıtır. Hayatı boyunca, bitmek tükenmek bilmeyen bir ilim öğrenme tutkusuyla Osmanlı coğrafyasının neredeyse bütün ilim merkezlerini dolaşan Sûdî, ömrünün sonlarına doğru kaleme aldığı Gülistân Şerhi’yle ustalık eserine imza atmıştır. Gülistân Şerhi, “Şerh geleneği”ni aksettiren bir edebî eser olmanın ötesinde, “Şerh mektebi” içinde yetişmiş bir Osmanlı âliminin metin merkezli yaklaşımını belgeler mahiyettedir. Zira Şârih, Sadî-i Şirazî’nin Doğu edebiyatlarını her yönüyle etkilemiş makame tarzındaki Gülistân’ını çok farklı yöntemlerle Osmanlı Türkçesi’ne aktarır. Metindeki söz varlığını Türkçe ve Arapça eş anlamlılarıyla manalandırırken, bugün varlığından haberdar dahi olmadığımız birçok Türkçe kelimeye yer verir. Arapça ve Farsça dilbilgisi unsurlarını, medrese tahsiline kattığı geniş kavaid bilgisi sayesinde esaslı mütalaalarla ele alır; yer yer Türk, Arap ve Fars edebiyatından seçtiği şâhit beyitlerle üslubunu renklendirmeyi ihmal etmez. Metni açıklığa kavuştururken büyük eserlerin olmazsa olmazı edebî sanatlara temas eder, Gülistân’ın nüsha farklarını değerlendirerek en sıhhatli metni yakalamaya çalışır. Dahası Türk edebiyatında bir ilk olarak kendisinden önce ve kendi zamanında yazılmış bütün Gülistân şerhlerini “reddiye”lerle tenkid eder. Hasılı elinizdeki kitap, çok yönlü bakış açısını gözler önüne seren bir şârihin eseri olmasıyla sadece Türk şerh geleneğinin bir şaheseri değil, aynı zamanda tenkid eden bir göz penceresinden bakmasıyla da Türk tenkid tarihinin başlatıcısı mevkiindedir.