HABÎB b. MESLEME

610’da veya 620’de doğdu. Kureyş kabilesinin Fihr koluna mensuptur. Anadolu’ya yaptığı birçok akın sebebiyle Habîbü’r-Rûm diye de anılır. 8 (629-30) yılında müslüman oldu. Hz. Peygamber’le gazvelere iştirak etmek için Medine’ye gitti ve Tebük Gazvesi’nde bulundu. Ancak onun sahâbî olmadığını söyleyenler de vardır. Hâlid b. Velîd kendisini, Büsr b. Ebû Ertât ile birlikte Gūtatü Dımaşk’ın bazı köylerine baskın yapmak için gönderdi. Habîb, 15 (636) yılında bir öncü süvari birliğinin başında Yermük Savaşı’na katıldı ve Suriye’nin önemli bir kısmını fethetti. Ayrıca İyâz b. Ganm ile birlikte Antakya’yı ikinci defa fethetti (17/638) ve Cürcüme şehri üzerine yürüdü. Cerâcime barış istemek zorunda kaldı. Yapılan anlaşmaya göre Cerâcime gerektiğinde asker vermeyi, Amanus dağında ve Suriye’ye giriş çıkış noktalarına hâkim kalelerde bulunduracağı kuvvetlerle müslümanlara bilgi verip casusluk yapmak suretiyle yardımcı olmayı kabul etti. Aynı yıl Selâmet Geçidi diye de anılan Hades Kalesi’ni, Malatya ve civarını ele geçirdi. 20 (641) yılında Hz. Ömer tarafından el-Cezîre’ye vali tayin edilen Habîb b. Mesleme, daha sonra Bâbülebvâb’ın fethinde Sürâka b. Amr’a yardım etmek üzere görevlendirildi (22/642-43). Hz. Osman döneminde Suriye Valisi Muâviye b. Ebû Süfyân tarafından 24 yılı sonunda (Ekim 645) Doğu Anadolu’ya gönderilen Habîb Bizans kuvvetlerine karşı başarılı oldu. Kālîkalâ’yı (Erzurum) emanla alıp birçok şehir ve kasabayı haraca bağladıktan sonra Suriye’ye döndü (25/645-46). Daha sonra Hz. Osman tarafından Bâbülebvâb’ın fethinde Selmân b. Rebîa el-Bâhilî’ye yardım etmek üzere görevlendirildi (32/652-53). Ancak Habîb b. Mesleme ordunun sevk ve idaresini kendisi üstlenmek isteyince aralarında ihtilâf çıktı ve Habîb’i destekleyen Suriyeliler’le Selmân’ı destekleyen Iraklılar birbirlerini ölümle tehdit etmeye başladılar. 35’te (655) Kınnesrîn valiliğine tayin edilen Habîb göreve yeni başladığı sırada Muâviye onu Hz. Osman’a yardım etmek üzere Medine’ye gönderdi. Vâdilkurâ’ya ulaştığında halifenin öldürüldüğü haberini alınca Dımaşk’a döndü. Habîb bundan sonra Muâviye ile beraber oldu ve onun Hz. Ali’ye gönderdiği heyetin sözcülüğünü, Sıffîn’de Suriye ordusunun sol kanat kumandanlığını yaptı. 41 (661) yılında Muâviye tarafından İrmîniye valiliğine tayin edildi ve burada vefat etti.

Muâviye’nin istişare heyetindeki önemli kişilerden biri olan Habîb savaş tekniklerini iyi bilen cesur bir kumandandı. İrmîniye’de kırktan fazla şehir ve kaleyi fethetmesi de bunu göstermektedir. Ganimetlerin taksimine dair rivayet ettiği bir hadis Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i ile (IV, 159-160) Ebû Dâvûd, İbn Mâce ve Dârimî’nin es-Sünen’lerinde yer almaktadır.

BİBLİYOGRAFYA

Müsned, IV, 159-160.

Dârimî, “Cihâd”, 8, “Siyer”, 43.

İbn Mâce, “Cihâd”, 35.

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VII, 409-410.

İbn Habîb, el-Muḥabber, s. 294.

Belâzürî, Fütûḥ (Rıdvân), s. 141, 152, 155, 189, 200, 201, 202, 203, 206.

Dîneverî, el-Aḫbârü’ṭ-ṭıvâl, s. 170-174, 182.

Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), III, 396, 407; IV, 55, 156-157, 162, 248, 263, 304, 307, 352, 421; V, 7, 11, 13, 18, 54, 71.

Hâkim, el-Müstedrek, III, 346-347, 432.

İbn Abdülber, el-İstîʿâb (Bicâvî), I, 320-321.

İbn Asâkir, Târîḫu Dımaşḳ (nşr. Ömer b. Garâme el-Amrî), Beyrut 1415/1995, XXII, 62-81.

İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, 495, 497, 532, 535; III, 97, 133, 186, 287, 291, 294, 295, 321, 333, 354.

a.mlf., Üsdü’l-ġābe, I, 373-375.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, III, 188-189.

İbn Kesîr, el-Bidâye, VII, 123, 153, 158, 160, 188, 258, 261, 262.

İbn Hacer, el-İṣâbe, I, 309.

a.mlf., Tehẕîbü’t-Tehẕîb, II, 190-191.

Bedrân, Tehẕîbü Târîḫi Dımaşḳ, IV, 38-42.

Mahmûd Şît Hattâb, “Ḥabîb b. Mesleme el-Fiḥrî, fâtiḥu Şaṭra İrmîniyye”, MMLADm., XLIX/1 (1974), s. 34-58.

H. Lammens, “Habīb”, İA, V/1, s. 9.

J. W. Fück, “Ḥabīb b. Maslama”, EI² (Fr.), III, 13.