Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Kûfeli olduğu (İbnü’l-Kıftî, s. 46) Hârûnürreşîd, Emîn, Me’mûn ve Mu‘tasım’ın halifelik yıllarında (786-833) Bağdat’ta yaşadığı bilinmektedir. Me’mûn’un ilmî ve felsefî kitaplar temin etmek üzere Bizans imparatoruna gönderdiği beş kişilik heyette Haccâc da bulunuyordu (İbnü’n-Nedîm, s. 243). Öklid’in Elements adlı ünlü kitabını Uṣûlü’l-Hendese adıyla ilk defa Arapça’ya çeviren kişidir. Bu eseri önce Hârûnürreşîd, daha sonra Me’mûn için iki defa tercüme etmiş, bunlardan birincisine “el-Hârûnî”, ikincisine “el-Me’mûnî” denilmiştir; kaynaklar “el-Me’mûnî’nin daha başarılı ve kullanışlı olduğunu bildirmektedir (a.g.e., s. 265). Haccâc, Batlamyus’un el-Mecisṭî’sini de ilk çevirenler arasında yer almıştır ve Süryânîce’den yaptığı çalışmasını 829-830 yılları arasında tamamlamıştır (Sarton, I, 562). İbnü’n-Nedîm, bunlardan başka onun Aristo’nun Kitâbü’l-Mirʾât’ını da Arapça’ya çevirdiğini yazmaktadır (s. 252); ancak Aristo’nun bu adla anılan bir kitabı yoktur.
BİBLİYOGRAFYA
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (Flügel), s. 243, 244, 252, 265, 268.
İbnü’l-Kıftî, İḫbârü’l-ʿulemâʾ, s. 46.
İbn Ebû Usaybia, ʿUyûnü’l-enbâʾ, s. 270.
Suter, Die Mathematiker, s. 9.
Brockelmann, GAL, I, 211; Suppl., I, 363.
Sarton, Introduction, I, 562.
A. Mieli, La science arabe, Leiden 1966, s. 85.
Sezgin, GAS, V, 225-226.
Ömer Ferruh, Târîḫu’l-ʿulûm ʿinde’l-ʿArab, Beyrut 1977, s. 127-128.
H. Necîb Abdurrahman, Dirâsât fî târîḫi’l-ʿulûm ʿinde’l-ʿArab, Musul 1977, s. 17.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1996 yılında İstanbul’da basılan 14. cildinde, 427 numaralı sayfada yer almıştır.