| Tez Künye | Durumu | ||
| Büyük Selçuklu Devleti bürokrasisinde Nizâmülmülk etkisi / The effect of Nizamulmulk on the Great Seljuk State office Yazar:HACER ZEKİYE KARAARSLAN Danışman: DOÇ. DR. NADİR KARAKUŞ Yer Bilgisi: Hitit Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Tarih araştırmaları = History research | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2022 158 s. | ||
| Selçuklular, hânedan adını ordu komutanı olan Oğuzlar’ın kınık boyuna mensup Selçuk Bey’den almıştır. Selçuk Bey yaklaşık 350/961 yıllarında Yenikent’ten yanındakilerle birlikte Cend şehrine göç etmiştir. İleri görüşlü olan Selçuk Bey, bu diyarda azınlık bir şekilde yok olmamak için Müslüman olmaları gerektiğini tefekkür etmiştir. Bunun sonucunda Selçuk Bey ve maiyetindekiler Müslüman olmuşlar ve Cend bölgesini yurt edinmişlerdir. Selçuklular zaman zaman Karahanlılara karşı, Sâmânîlerle iş birliği yapmışlardır. Gazneli Devletine karşı verdikleri mücadelede Dandanakan Savaşının ardından bağımsız bir devlet kurmayı başarmışlardır. Abbasî Halifesi Kâim-Biemrillâh’a küffar için cihat sözü vermişlerdir. Tuğrul Bey devlet bürokrasisinde çalışması için kalem ehlinden (İranlı) adamları Selçuklu Devleti’nde işe almaya başlamıştır. Nizâmülmülk, çok küçük yaştan itibaren babası sayesinde iyi bir eğitim almıştır. Babası ile birlikte Büyük Selçuklu Devleti’nin bürokraside kalem ehli aradıklarını öğrenince Çağrı Bey’in Belh valisi İbn Şâdân’ın yanında kâtiplik göreviyle işe başlamışlardır. Ancak İbn Şâdân’ın Nizâmülmülk’e baskı yapması ve iftira etmesi dolayısıyla, Nizâmülmülk onun yanından gizlice kaçıp Merv’e Çağrı Bey’in yanına gitmiştir. Çağrı Bey de Nizâmülmülk’ü oğlu Alparslan’a vezir tayin etmiştir. Böylelikle Nizâmülmülk’ün yaklaşık otuz yıl süren vezirlik hayatı başlamıştır. Nizâmülmülk, İdarî ve siyasi becerileriyle Alparslan’ın beğenisini kazanmıştır. Alparslan’ın Rumlarla yaptığı Malazgirt Savaşı haricinde bütün savaşlarda ve devlete karşı çıkan isyanlarda yanında yer almıştır. Melikşah’ın rakiplerini bertaraf ederek tahta oturmasında çok büyük yardımı olmuştur. Melikşah, bu sebeple Nizâmülmülk’ü Selçuklularda ilk defa “atabeg” tayin etmiştir. Devlet bekası adına risk teşkil eden Hasan Sabbah’la mücadele etmiştir. Uzun süren vezirlik görevinde devlet kademelerine yakınlarını getirmesi tepki çekmiştir. Melikşah ile arasını açmak adına entrikalar yapılmıştır. Sonunda Hasan Sabbâh tarafından düzenlenen bir suikast sonucu hayatını kaybetmiştir. Nizâmülmülk, orduya oldukça çok önem vermiştir. Devlet bürokrasisinin düzenini kurmuştur. Devlet kurumlarına getirdiği nizam ve askeri dehası onun şöhretini gün be gün artırmıştır. Üstün kişiliği sayesinde halk tarafından da sevilen bir insan olmuştur. Şii- Fâtımî tehdidine karşı Ehli-Sünnet akîdesini korumak için Nizamiye Medreselerini inşa ettirmiştir. İslâm eğitimi ve ilim adamlarına değer vermiştir. Devlet teşkilat ve idaresi ile ilgili konulara yer veren Siyâsetnâme adlı bir eser yazmıştır. Bu eser İslâm kültür ve medeniyetine katkı sağlamıştır. Nizâmülmülk çağında devlet nizamına kavuşmuştur. Kılıçla fethedilen devleti kalemle inşa etmiştir. Anahtar Kavramlar: Nizâmülmülk, Selçuklular, Devlet Bürokrasisi, Nizamiye Medreseleri, Siyâsetnâme. | |||
| The Seljuks got took the name of the dynasty from Seljuk Bey, who was a member of the Kınık clan of the Oghuzes, who was the army commander. Selcuk Bey immigrated to Cend city with his friends from Yenikent in approximately 350/961 years. Seljuk Bey, who was farsighted, thought that they had to become Muslims in order not to disappear as a minority in this land. As a result, Seljuk Bey and his entourage became Muslims and adopted the Cend region. The Seljuks sometimes cooperated with the Samanids against the Karakhanids. In their struggle against the Ghaznavid State, they succeeded in establishing an independent state after the Dandanakan War. They promised Jihad for the infidels to the Abbasid Caliph Kaim-Bierrillah. Tuğrul Bey started to recruit men from the people of the pen (Iranian) to work in the state bureaucracy in the Seljuk State. Nizamulmulk received a good education from a very young age thanks to his father. When he learned that he and his father were looking for a clerk in the bureaucracy of the Great Seljuk State, they started to work as a clerk for the governor of Belh, İbn Shadan of Çağrı Bey. However, due to İbn Shadan’s pressure and slander against Nizamulmulk, Nizamulmulk secretly escaped from him and went to Merv’e Çağrı Bey. Çağrı Bey appointed Nizamülmülk to his son Alparslan as a vizier. Thus, Nizamülmülk’s life as a vizier, which lasted for about thirty years, began. Nizamulmulk gained the appreciation of Alparslan with his administrative and political skills. Except for the Battle of Manzikert, which Alparslan made with the Greeks, in all wars and against the state. He took part in the revolts. He helped Melikşah a great deal in eliminating his rivals and sitting on the throne. For this reason, Melikşah appointed Nizamulmulk “atabeg” for vii the first time in the Seljuks. He struggled with Hasan Sabbah, who was a risk for the survival of the state. He brought his relatives to the state levels during his long-term vizier duty, which drew a reaction. Intrigues were made in order to break up with Melikşah. Finally, he died as a result of an assassination organized by Hasan Sabbah. Nizamulmulk gave great importance to the army. He established the order of the state bureaucracy. The order and military genius he brought to state institutions increased his fame day by day. Thanks to his superior personality, he became a person loved by the people. He had Nizamiye Madrasahs built to protect the Ahl-Sunnah creed against the Shiite Fatimid threat. He valued Islamic education and scholars. He wrote a work called “Siyatname”, which includes issues related to state organization and administration. This work contributed to Islamic culture and civilization. In the age of Nizamulmulk, it attained state order. He built the state conquered by the sword with the pen. Key Words: Nizamulmulk, Seljuks, State Bureaucracy, Nizamiye Madrasahs, Politics. | |||