Hakan Karagöz. 1590 tahririne göre Nahçıvan kazası. Yüksek lisans tezi (2001)

Hakan Karagöz. 1590 tahririne göre Nahçıvan kazası. Yüksek lisans tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001, VI+70 s.

Önsöz

Türkler, bundan 700 yıl kadar önce Anadolu’nun kuzey-batı ucunda küçük bir beylikten hareketle, tarihin bildiği eşine az rastlanır büyük siyasi yapılardan birini oluşturmuşlardır. Osmanlı Devleti, hakim olduğu coğrafyanın genişliği, kontrol altına aldığı kültürlerin çeşitliliği, kapsadığı zaman diliminin uzunluğu ile Dünya tarihindeki müstesna yeri ile dikkate şayan bir organizasyon ve tecrübedir. Bu sistemin idame ettirilmesi için adaletli bir hukuk anlayışına ve hoşgörülü bir yönetim şekline ihtiyaç vardır. Bunun süreklilik arz etmesi için de toplumlarda birlikte hareket etme şuurunun gelişmiş olması gerekmektedir.

Toplumlara millet olma niteliğini kazandıran unsurların başında, milli kültür mirasımızı aydınlatan, tarihi belgeler ve vesikalar gelmektedir.

Bir devletin idare, nüfus ve vergi kütük defterleri niteliğinde olan Tapu Tahrir Defterleri üzerinde yapılan araştırmalar gün geçtikçe artmaktadır. Osmanlı Klasik dönemi konusunda yoğunlaşan bu çalışmalar imparatorluğun sosyo-ekonomik ve kültürel yapısını bütünüyle ortaya konması bakımından büyük bir önem arz etmektedir.

Biz de araştırma konusu olarak Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde 633 numara ile kayıtlı, 1590 tarihli Tapu Tahrir Defteri’nde yer alan Nahçıvan kaza merkezi ve bağlı köylerin sosyal, kültürel ve ekonomik durumunu ele aldık.

Çalışmamıza 1590 Tarihli Revan Vilayeti Kanunnâmesi’ni temel kabul ettik. Buradan hareketle, Nahçıvan’ın idari ve iktisadi yapısı, yerleşim ve nüfus özellikleri, bölgedeki zirai üretim ve bölgeden alınan vergiler konuları üzerinde durduk. Bunu tablo ve haritalarla zenginleştirmeye çalıştık. Lakin elimizdeki haritaların sınırlılığı nedeniyle 1590 yılına ait Nahçıvan’ın bütün köylerini gösteremedik.

Ayrıca çeşitli bölgelere ait Tapu Tahrir Defterleri ve Nahçıvan’la ilgili tetkik eserlerden yararlandık.

Çalışmalarımda beni yönlendiren ve bana yol gösteren danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Hasan Babacan’a, ayrıca maddi ve manevi yardımlarını bizden esirgemeyen kıymetli hocalarım Prof. Dr. Bayram Kodaman ve Yrd. Doç. Dr. Ahmet Halaçoğlu’na saygı ve şükranlarımı sunarım. Bunun yanında yardımlarını esirgemeyen hocam Yrd. Doç. Dr. Behset Karaca’ya teşekkürü bir borç bilirim.

Hakan Karagöz
Isparta-2001