Hami Uzal. 1895-1921 yılları arası Osmanlı, Fransız arşivlerinde Fransa’nın Ermeni politikası. Yüksek lisans tezi (2017)

Hami Uzal. 1895-1921 yılları arası Osmanlı, Fransız arşivlerinde Fransa’nın Ermeni politikası. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017, VI+97 s.

Fransa ve diğer batılı devletler zayıflamış Osmanlı İmparatorluğu üzerinde kendi ekonomik ve siyasi üstünlüklerini kurmak ve gayrimüslim azınlıkların haklarını koruma maksadıyla, önce Balkan sorununu nihayetinde Ermeni meselesini ortaya çıkarmışlardı. Sömürgecilik konusunda İngiltere ile büyük rekabet içinde olan Fransa, Akdeniz’de İngiltere’nin Mısır’ı işgal etmesinin ardından, 1830’da Cezayir’e girmişti. Afrika kıtasında aralarında pek sorun çıkmayan paylaşımın sonrasında; verimli toprakların, petrol ve maden kaynaklarının bulunduğu Ortadoğu bölgesinin paylaşılması meselesi ortaya çıkmıştı. Her iki devlet aralarında yaptıkları ittifaklar neticesinde, İngilizler Arapların, Fransızlar Ermenilerin milliyetçilik duygularını kaşıyarak, yaşadıkları topraklarda söz sahibi olmak istemişlerdi. 19.yüzyılın son çeyreğinde imzalanan Ayastefanos ve Berlin Antlaşması neticesinde, Ermeni milliyetçiliğin yoğunlaşmasıyla, Ermenilerin Osmanlı devletindeki konumunu, Fransa’nın Ermeni politikasını, Ermeni ileri gelenlerinin Fransa kamuoyunu etkileme yöntemlerini, Ermeni komitelerinin başta Fransa ve diğer Avrupa ülkelerinde örgütlenmelerini, yazılı dökümanları, üye ve gelir toplama faaliyetlerini, Kilikya bölgesinde Fransa’nın Ermeni işbirliğiyle, o bölgeyi Osmanlı’dan koparmak için çıkarılan isyan ve savaşı, sonuçlarıyla inceledim. Objektif bir şekilde tezimi hazırlamak için Fransız diplomatik yayınlarından, Başbakanlık Devlet Arşivleri ve basılı kaynaklarından faydalanmaya çalıştım.

France and other western countries created Balkan and then Armenian problems with the purpose of institutionalising their economic and political supremacy over the weakened Ottoman Empire and protecting the rights of non-Muslim minorities. In its harsh competition with England on colonialism, France entered Algeria in 1830 after England invaded Egypt in the Mediterranean. After this sharing which did not create much problem between the two countries in African continent, the problem emerged as regards sharing of the Middle East region where fertile soil, oil and mineral resources were abundant. Due to the alliances they established, the British wanted to have the upper hand by provoking the nationalist feelings in the territories where Arabs lived whereas the French did the same thing in territories with Armenian population. I tried to examine the Armenian nationalism which gained impetus after the treaties of San Stefano and Berlin which were signed in the last quarter of 19th century as well as the position of Armenians in the Ottoman empire, Armenian policy of France, the methods that Armenian leaders used in affecting the French public opinion, organization of Armenian committees in France and other European countries, written documents, member-gaining and revenue-raising activities, the revolt and war that erupted in Cilicia with cooperation of France and Armenians so as to separate that region from Ottoman Empire, along with their consequences. The resources that I used in order to prepare my thesis in an objective manner were French diplomatic resources, Prime Ministry State Archives and written documents which constituted the most important resources for me in writing this thesis.