HÂNSÂRÎ, Muhammed Takī

Hânsâr’da doğdu. Çok sayıda âlim yetiştiren bir aileye mensuptur. İlk öğrenimini memleketinde tamamladıktan sonra 1904’te Necef’e gitti. Burada kaldığı on yıllık süre içinde Ahund Molla diye bilinen Muhammed Kâzım-ı Horasânî, Muhammed Kâzım Yezdî, Şeyhüşşerîa Fethullah b. Muhammed Cevâd, Mirza Muhammed Hüseyn-i Nâînî, Alî-i Koçânî ve Ziyâeddîn-i Irâkī gibi âlimlerin derslerine devam etti. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlılar tarafından yapılan cihad çağrısına Irak’taki Şiî otoritelerle birlikte olumlu cevap verdi ve İngilizler’le müttefiklerine karşı mukaddes cihad ilân edilmesinde büyük rol oynadı. Iraklı Şiî liderlerin sevk ve idare ettiği cihada iştirak ederek Mezopotamya savaşında yaralanan Hânsârî İngilizler tarafından Hindistan’a sürüldü. Dört yıl devam eden sürgün hayatından sonra memleketine döndü ve ardından Abdülkerîm Hâirî’nin ders halkasına katılmak için Erâk’e gitti. Hâirî, mahallî özellikler taşıyan ders halkasını genişletmek ve Havze-i İlmiyye’yi yeniden kurmak amacıyla 1922 yılında Erâk’ten ayrılıp Kum’a gittiği zaman da Hânsârî ondan ayrılmadı. Erâk ve Kum’daki ders halkalarında İslâmî konularda verdiği derslerle Havze’nin önemli âyetullahlarından biri olarak tanındı. İlmi, ahlâkı ve takvâsı ile büyük itibar kazanan Hânsârî, Abdülkerîm Hâirî’nin 1937 yılında ölümünden sonra Hânsâr, Tahran ve Kum’da birçok kimse tarafından merci-i taklîd olarak kabul edildi. Seyyid Ali Hüccet ve Seyyid Sadreddin Sadr ile yaptıkları ortak çalışmalar sonunda Kum’daki medreselerde öğrenim gören talebe sayısında büyük bir artış oldu. Hânsârî, başta Âyetullah Bihiştî olmak üzere çok sayıda öğrenci yetiştirdi. Ayrıca İran Şîası arasında uzun süreden beri terkedilen cuma namazlarının 1941 yılından itibaren yeniden kılınmasında önemli katkıları oldu.

Siyasî konularda da aktif olan Hânsârî, özellikle millî ve İslâmî meselelerde kararlı bir tavır ortaya koydu. 1947-1948 Filistinliler hareketini destekledi. 1952 yılında İran Parlamentosu’na Kum’dan girmek isteyen bir toprak ağasının meclise girmesi aleyhinde fetva verdi. Aynı yıl Muhammed Musaddık’ın İran petrollerini millîleştirmesi kararını, halk üzerinde büyük bir tesir bırakan fetvası ile destekleyerek bu tür kararlara arka çıkmanın dinî bir görev olduğunu ilân etti.

Hânsârî yaptığı yağmur duaları ile de ün kazanmıştır. 1943 yılında Kum’da 20.000 kişinin iştirakiyle idare ettiği bir duanın ardından yağmur yağması onun kerametine hamledilmiştir.

Hayatının son yıllarında birçok hastalıktan mustarip olan Hânsârî Hemedan’da vefat etti. Cenazesi Kum’a nakledilerek hocası Hâirî’nin yanına defnedildi.

Hânsârî’nin daha çok fıkıhla ilgili olan az sayıdaki eserlerinden Münteḫabü’l-aḥkâm adlı kitabı ile Ahund Molla’nın el-ʿUrvetü’l-vüs̱ḳā adlı eserine yazdığı Ḥâşiye ʿale’l-ʿUrveti’l-vüs̱ḳā basılmıştır (eserleri için bk. Âgā Büzürg-i Tahrânî, I, 246).

BİBLİYOGRAFYA

Âgā Büzürg-i Tahrânî, Ṭabaḳātü aʿlâmi’ş-Şîʿa, Meşhed 1404, I, 246-247.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, IX, 127.

Moojan Momen, An Introduction to Shi‘i Islam: The History and Doctrines of Twelver Shi‘ism, New Haven 1985, s. 247.

Abdul-Hadi Hairi, “K̲h̲^wānsārī”, EI² (İng.), IV, 1028.