Harun Altun. İlk Farsça-Türkçe sözlüklerden Sıhâhu’l-Acem: karşılaştırmalı inceleme ve kelime dizini. Yüksek lisans tezi (2015)

Harun Altun. İlk Farsça-Türkçe sözlüklerden Sıhâhu’l-Acem: karşılaştırmalı inceleme ve kelime dizini. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015, XII+387 s.

Önsöz

İlk Farsça-Türkçe Sözlüklerden Sıhâhu’l-Acem: Karşılaştırmalı İnceleme ve Kelime Dizini Söz varlığının hazineleri durumunda olan sözlükler, her toplum için önem arz etmiş; kaynak kitap olarak kullanılmalarının yanı sıra dilin standartlaşmasına da yardımcı olmuşlardır. Osmanlı Türkçesinin en çok etkileşimde bulunduğu dillerden biri olan Farsçanın da Eski Anadolu Türkçesi döneminde sözlükleri hazırlanmış, bu eserler hem gramer kitabı olarak kullanılmış hem de ders kitabı olarak okutulmuşlardır. Bu husûsta bahsi geçen eserlerden biri de Hindûşâh bin Sancar’ın Ṣıḥâḥü’l-‘Acem adlı Farsça-Türkçe satırarası sözlük çalışmasıdır. Eserin Osmanlı topraklarında yüzyıllar boyunca tekrar tekrar istinsah edilerek kullanılması, ona atfedilen değerin bir ispatı hükmündedir. Anahtar Kelimeler: Hindûşâh Bin Sancar, Ṣıḥâḥü’l-‘Acem, sözlük, Eski Oğuzca sözlükler, Eski Anadolu Türkçesi, Farsça-Türkçe sözlükler.

Abstract

Sıhāh al-ʻAjam, one of the Turkish-Persian dictionaries: Comparative Analysis and Vocabulary Index As being treasures of vocabulary, dictionaries are important for every society and they are used as reference books and also they help for standardisation of the language. Persian is one of the languages which Ottoman Turkish interacted with strongly and dictionaries of this language were prepared during the period of Old Anatolian Turkish between the 13th and 16th centuries. These dictionaries were both used as a grammar books and were read as text books. In this respect, one of the such mentioned works is the Persian-Turkish interliner dictionary of Hindūshāh b. Sancar’s Sıhāh al-῾Ajam. This work had been copial repeatedly for centuries and this shows the significance of its value. Key Words: Hindūshāh b. Sancar, Sıhāh al-῾Acam, dictionary, Old Oghuz lexicons, Old Anatolian Turkish, Persian-Turkish dictionaries.