Hasanhan Taylan Erkıpçak. Akhunların bir alt kolu olarak Alkan Hunları. Yüksek lisans tezi (2022)

Hasanhan Taylan Erkıpçak. Akhunların bir alt kolu olarak Alkan Hunları. Yüksek lisans tezi. İzmir: T.C. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022, XII+166 s.

İçindekiler

ÖNSÖZ … IV
ÖZET … VI
ABSTRACT … VII
KISALTMALAR … VIII
GİRİŞ … IX

BİRİNCİ BÖLÜM
HUN TARİHİNİN BAŞLANGICI

1.1. Genel Olarak Xiongnular ve Hun Tarihi … 1
1.1.1. Xiongnuların Etnik Kimliği Üzerine Tartışmalar … 2
1.1.2. Tarihi Kaynaklarda Xiongnu ve Hunlar … 5
1.2. Xiongnu Etnonimi … 6
1.3. Phryni … 10
1.4. Xiongnuların Devamı Olarak Burgundlar … 15
1.5. Hun Tarihinin Başlangıcı: Xunyu … 20

İKİNCİ BÖLÜM
4 ve 5. YÜZYILLARDA BAKTRİYA VE KANDEHAR

2.1. İlk Göçler … 26
2.2. İlk Siyasi Varlık: Chionitae … 30
2.3. Semerkant Hun Mührü … 33
2.4. Çaç Hunları … 40
2.5. Kidara Hunları … 43
2.5.1. Kara Hunlar/Akhunlar/Kızıl Hunlar … 43
2.5.2. Büyük Yuezhiler … 47
2.6. Alkan ve Eftal Hunlarının Tarih Sahnesi Çıkışı … 51
2.6.1. Alkan Hunları … 51
2.6.2. Anonim Klan Şefleri Dönemi … 55
2.6.3. Svat ve Chilek Kaseleri … 63
2.7. Baktriya’da Yeni Dönem … 66
2.7.1. Kidara Hunlarının Sonu … 66
2.7.2. Eftal Hunları … 67
3.1. Alkan Dörtlü Yönetimi … 72
3.1.1. Khingila … 74
3.1.2. Mehama/Meyam … 81
3.1.3. Cavukha/Zabokho … 88
3.1.4. Lakhana Udayaditya … 93
3.1.5. Diğer Alkan Yöneticileri … 95
3.2. Schøyen Bakır Levhası … 98
3.3. Alkan Hunlarına Ait Heykeller … 101
3.4. Toramana … 106
3.5. Toramana’dan Sonra Hun Tarihi … 117
3.5.1. Mihirakula … 117
3.5.2. Akhunlar ve Eftal Hunları … 121
3.5.3. Bir Zerdüşt Metni … 123
3.6. Mihirakula’dan Sonra Alkan Hunları … 126
3.7. Alkan ve Nezak Hunları … 129

SONUÇ … 133
TEŞEKKÜR … 135
KAYNAKLAR DİZİNİ … 136
Elektronik Kaynaklar … 148
EKLER … 150
Schøyen (Talagan) Bakır Levhası (495/6) … 151
Toramana’nın Khura Taş Yazıtı (498) … 154
Toramana’nın Eran Yazıtı (Eran Boar Inscription) (500) … 158
Mihirakula’nın Gwalior Yazıtı (515) … 161
Diğer Yazıtlar … 165
Mühürlerdeki Yazıtlar … 165
Sikkelerdeki Yazıtlar … 165

Özet

Hunlar, Sakalarla birlikte Türk tarihinde bildiğimiz en eski ve en büyük halklardan ve dolayısıyla en büyük etnoslardan biridir. Hunların tarihi iki bölümden oluşmaktadır, ilki Hunların klasik çağı diyebileceğimiz ve milattan öncesine tarihlenen dönem, ikincisi ise Hunların Türkistan coğrafyasındaki tarihidir. Bu çalışmada ele alınan konu, Türkistan Hunlarının ve Akhunların bir kolu olan Alkan Hunlarıdır. Çalışmada ilk olarak Hunların kökeni, kronolojik tartışmalara girilmeden yeniden ele alınmıştır. Sonrasındaki iki bölümde Alkan Hunlarının dışındaki Hun halkları ile 4. ve 5. yüzyıllarda Türkistan’da gelişen olaylar ve Alkan Hunlarının ortaya çıkışı değerlendirilmiştir. Bir sonraki bölüm ise bütünüyle Alkan Hunlarına ve onlarla ilişkili diğer yapılara ayrılmıştır. Son bölümde ise Alkan Hunlarının yazıtları ve Alkan Hunlarına ait sikkelerde karşılaştığımız ifadeler sunulmuştur.

Abstract

The Huns are one of the oldest and greatest peoples and therefore largest hyper-ethnos in the Turkic history beside the Sakas. Their history consists of two parts, the first of these is the period which we could call the classical period of Huns and is attributed to a time before Christ. And the second one is the history of Huns in the Turkestan region. The subject handled in this study is the Alkhan Huns that is a branch of the Turkestan Huns and White Huns. Firstly in this study the origin of Huns is rehandled without entering into chronological discussions. In the following two chapters the Huns apart from Alkhan Huns and the incidents occuring in Turkestan in the 4. and 5. centuries and the appearance of the Alkhan Huns are evaluated. And the next chapter is demarcated completely with the Alkhan Huns and the entities relevant to them. In the last chapter the inscriptions of Alkhan Huns and the scripts lying on their coinage are presented.