Hatice Tekin. 219 numaralı Urfa şer’iyye sicili’nin transkripsiyon ve değerlendirmesi (H. 1311-1312 / m. 1893-1895). Yüksek lisans tezi (2019)

Hatice Tekin. 219 numaralı Urfa şer’iyye sicili’nin transkripsiyon ve değerlendirmesi (H. 1311-1312 / m. 1893-1895). Yüksek lisans tezi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, XI+980 s.

Osmanlı hukuk yapısının ortaya çıkarılmasında en önemli belge türleri şer’iyye sicilleridir. Şer’iyye sicilleri kadılar tarafından görev aldıkları bölgelerde görülen davalar ile merkezden gelen hükümlerin kaydedildiği defterlerdir. Kadılar görev aldıkları bölgelerde devletin hukuki kurallarına bağlı olarak çeşitli konularda hüküm verme yetkisine sahipti. Yargı görevlerinin yanında ayrıca devletin bazı idari, beledi, mali ve mülki görevlerini de icra etmekle yükümlüydüler. Kadıların yetki alanları dönemin şartlarına göre değişebilmekteydi. Bazı dönemlerde Padişahlar bazı yetkileri farklı kurumlara devretmiştir. Bu durumda Kadıların yetki alanları daralmıştır. Çalışmamız olan 219 Numaralı Urfa Şer’iyye Sicili’nin kaydedildiği dönem de her alanda olduğu gibi hukuki alanda da değişimlerin yaşandığı Tanzimat sonrası döneme denk gelmiştir. Çalışmamızın amacı çalışma konumuz olan 219 Numaralı Urfa Şer’iyye Sicili’nin tamamının transkripsiyonunu ve değerlendirmesini yapmaktır. Çalışmamızın giriş kısmında şer’i mahkemelerin önemi ve işleyişinin anlaşılabilmesi için Osmanlı Devleti’nin hukuk sistemi ve kadılık kurumunun görevleri ve tarih içerisinde uğradığı değişimlerden bahsedilmiştir. Çalışma konumuz olan şer’iyye defterinin yazıldığı 1893-1895 yıllar Tanzimat sonrası döneme denk geldiğinden bu dönemde hukuk alanındaki değişimler ve bu değişimlerin kadılık kurumuna yansımaları da ele alınmıştır. Daha sonra sicil defterimizde yer alan davalar incelenerek o dönem Urfa’da mahkemelerin işleyişi, görülen davalar ve bunların içeriğine dayalı olarak şehrin sosyal, kültürel ve ekonomik yapısı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu davalarda yer alan kişilerin sadece Müslüman erkekler olmadığı kadınların ve gayrimüslimlerin de davacı ya da davalı konumda olduğu tespit edilmiştir. Davalar ile ilgili değerlendirme ve analiz yapıldıktan sonra çalışmamızın ana konusu olan sicillerin transkripsiyon kısmına yer verilmiştir. Sonuç olarak da yapılan çalışma ile ilgili genel bir değerlendirme ve çıkarım yapılmıştır.

Sharia court records are the most important documents in revealing the structure of Ottoman law. These were the documents in which the provisions that come from the administration and cases that take place in the regions of kadis were recorded. Kadis were authorized to adjudicate on various subjects in their region depending on the judicial rules of the government. In addition to their judicial duties, they were also assigned to conduct certain administrative, municipal, financial, and civil duties of the government. The scope of authority of the kadis varied according to the conditions of the period. In certain periods, Sultans delegated certain authorities to different institutions. In these cases, the scope of authority of the kadis was narrowed. The period when the Urfa Sharia Court Record Numbered 219 were recorded coincides with the post-Tanzimat reform era in which there were significant changes in the field of law, as were in every field. The aim of this study is to transcribe and evaluate the entire Urfa Sharia Court Record Numbered 219. In the introduction part of the study, the judicial system of the Ottoman Government and the duties of kadis and the changes they underwent were discussed for comprehending the importance and functioning of sharia courts. Since the period, 1893-1895, in which the sharia records were written coincide with the post-Tanzimat reform era, the changes in the field of law in this period and the reflections of these changes on the kadis were examined as well. Then, it was tried to reveal the social, cultural and economic structure of the city based on the functioning of courts in Urfa, the cases and their content by examining the cases in the court record. It was determined that individuals involved in these cases were not only Muslim men, but there were also women and non-Muslims either as defendant or plaintiff. The transcription of the records section, which is the main subject of the study, was included after the cases were evaluated and analyzed. In the conclusion part, the overall evaluation and inference were conducted about the study.