HAVLÂNÎ, Ebû Bekir

Kayrevan’da doğdu. Kuzey Afrika’da bulunan Arap kökenli Havlân kabilesine mensuptur. 377 (987) yılında tahsil için Mısır’a gitti. İbn Ebû Zeyd, Ebü’l-Hasan el-Kābisî, İbn Ahî Hişâm, Ebû Muhammed b. Hâlid es-Sûsî, Ebû Bekir Muhammed en-Naâlî, Ebü’l-Kāsım Abdurrahman el-Cevherî, Ebû Yahyâ b. Eşec ve Ebû Ömer el-Bâcî gibi İfrîkıye, Mısır ve Endülüslü âlimlerden ders aldı. İbnü’l-Mevvâz’ın Mâlikî fıkhına dair eseri el-Mevvâziyye’yi ezbere bilen Havlânî, yine mezhebin klasiklerinden olup derslerinde okuttuğu el-Müdevvenetü’l-kübrâ’nın bütün inceliklerine vâkıftı.

Hayatını eğitim ve öğretime vakfeden Havlânî’nin yetiştirdiği 100’ü aşkın öğrenci arasında Ebü’l-Kāsım İbn Muhriz, Ebû Hafs el-Attâr, Ebû Hafs Ömer b. Taybûn, Ebü’t-Tayyib Abdülmün‘im b. Muhammed el-Kindî, Ebû İshak et-Tûnisî, Ebû Bekir b. Muhammed el-Mâlikî, Ebü’l-Kāsım es-Süyûrî, Ebû Ca‘fer Ahmed es-Sadefî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Bâcî gibi Afrika, Endülüs ve Sicilyalı âlimler bulunmaktadır.

Yaşadığı dönemde Ebû İmrân el-Fâsî ile birlikte Kayrevan’da Mâlikî mezhebinin en önemli şahsiyeti olan Havlânî ayrıca edebiyat ve nahivle de meşgul oldu. Zîrî Sultanı Muiz b. Bâdîs’in her iki âlimi zaman zaman huzuruna davet ederek ilmî münazaralarda bulunduğu, bazan da siyasî tartışmalar yaptığı rivayet edilmekte, Havlânî’nin sultanın hoşuna gitmeyeceğini bildiği halde doğruları söylemekten çekinmediği kaydedilmektedir.

Kaynaklarda eser verdiğine dair herhangi bir bilgiye rastlanmayan Havlânî 27 Şevval 432 (30 Haziran 1041) tarihinde Kayrevan’da vefat etti ve Bâbü Tûnis Mezarlığı’na defnedildi. Ölümünden sonra Hâretü’l-Garânita mahallesinde şehir surlarına yakın bir yere onun adını taşıyan bir cami inşa edilmiş, kabri de ziyaretgâh haline gelmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik, II, 700-702.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XVII, 519-520.

Safedî, el-Vâfî, VII, 38.

İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müẕheb, I, 177-178.

Süyûtî, Buġyetü’l-vuʿât, I, 408.

Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, I, 107.

Hacvî, el-Fikrü’s-sâmî, II, 208.

Abdülvehhâb b. Mansûr, Aʿlâmü’l-Maġribi’l-ʿArabî, Rabat 1399-1403/1979-83, III, 77-78.

H. R. Idris, “Deux maîtres de l’école juridique kairouanaise sous les Zîrîdes (XI^e siècle): Abû Bakr b. ‘Abd al-Raḥmân et Abû ‘Imrân al-Fâsî”, Annales de l’Institut d’études orientales, XIII, Alger 1955, s. 30-41.