HEPER, Sadettin

10 Mayıs 1899’da İstanbul’un Eyüp semtinde doğdu. Babası Eyüp Sultan Camii kayyumbaşısı Hâlid Efendi, annesi Zehrâ Hanım’dır. Rüşdiye öğrenimini tamamladıktan sonra devrin tanınmış üstatlarından mûsiki dersleri almaya başladı. Komşuları Zekâizâde Hâfız Ahmed Efendi’den (Irsoy) Mevlevî âyinleri de dahil olmak üzere dinî ve din dışı formlarda 1000’in üzerinde eser meşketti. Galata Mevlevîhânesi neyzenbaşısı ve hattat Mehmed Emin Efendi’den (Yazıcı) Hamparsum notasını, on yıl kadar derslerine devam ettiği Rauf Yektâ Bey’den Batı notasını, Galata ve Bahâriye mevlevîhâneleri neyzenbaşısı Hakkı Dede’den ney üflemeyi öğrendi. Ayrıca bestekâr ve mutasavvıf Ahmet Avni Bey’in (Konuk) mûsiki sohbetlerine de devam ederek kendisini yetiştirdi. Bu arada hıfzını tamamladı. Bir süre Eyüp Sultan Camii’nde imamlık yaptı. 1923 yılında Müzeyyen Hanım’la evlendi. 1932’de Eyüp’ten Kızıltoprak’a taşındı.

Çeşitli kademelerinde görev yaptığı Maliye Vekâleti’nden 1940’ların sonunda emekliye ayrılan Sadettin Heper, bir süre sonra İstanbul Radyosu’nda sözleşmeli olarak çalışmaya başladı. On yıl kadar çalıştığı bu kurumda Hamparsum notasıyla yazılmış koleksiyonların Batı notasına çevrilme çalışmalarına katılmak suretiyle Türk mûsikisi repertuvarının tesbitinde büyük katkılarda bulundu. Aynı kurumda 1967-1968 yıllarında repertuvar kurulu üyesi ve müşavir olarak görev yaptı. Tarihî Türk Mûsikisi Eserlerini Tasnif ve Tesbit Heyeti üyesi olarak uzun yıllar çalıştığı İstanbul Belediye Konservatuvarı’ndaki görevinden 1970’te ayrıldı. 1976’da öğretime başlayan İstanbul Türk Mûsikisi Devlet Konservatuvarı’ndaki öğretim üyeliği görevini vefatına kadar sürdürdü. 11 Mayıs 1980’de otuz yıldan beri ikamet ettiği Kuzguncuk’taki evinde vefat etti. Ertesi gün Eyüp Sultan Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Eyüp’teki aile mezarlığına defnedildi.

Mevlevî mûsikisinin son devirdeki önemli birkaç simasından biri olan Sadettin Heper ayrıca bestelediği eserler, yetiştirdiği talebeler ve bu konudaki telifleriyle tanınmıştır. Hemen her fırsatta bestekâr olmadığını söylemesine rağmen Mevlevî âyini, ilâhi, peşrev, beste, semâi ve şarkı formlarındaki eserleri onun bestekârlık kudretini açıkça ortaya koymaktadır. Bend-i bûselik adlı birleşik bir makam terkip eden ve bestekârlıkta klasik üslûbu benimseyen Heper’in eserlerinde Zekâi Dede tavrı sezilir. Besteleri arasında hisar-bûselik âyini ile güftesi Şeyh Abdülbaki Efendi’ye (Baykara) ait “Sevelim Hazret-i Mevlânâ’yı” mısraıyla başlayan müstear ilâhisi çok tanınmıştır.

Sadettin Heper, 1954’ten beri Konya’da yapılagelen Mevlânâ’yı anma ve semâ törenlerini kudümzenbaşı olarak uzun yıllar yönetmiş, ayrıca yurt içi ve yurt dışında birçok dinî ve klasik mûsiki topluluğunda aynı görevi icra etmiştir. Diğer taraftan çeşitli yayın organlarında neşredilen yazı ve araştırmalarıyla Türk mûsikisine hizmetini sürdürmüştür. 1962-1963 yıllarında Milliyet, 1971-1972 yıllarında Tercüman gazetesinde, Musiki Mecmuası ile Musiki ve Nota adlı mecmuada mûsiki tarihi, nazariyatı ve mûsiki meseleleriyle ilgili makaleler yazmıştır. Konya Turizm Derneği tarafından belirli aralıklarla yayımlanan Mevlânâ Güldestesi adlı eserlerin bazılarında Mevlevî mûsikisine dair makalelerin yanı sıra yine aynı derneğin teşebbüsüyle kırk üç adet Mevlevî âyininin notasını güfteleriyle birlikte Mevlevî Âyinleri adıyla neşretmiştir (Konya 1974). Son derece mütevazi kişiliğiyle tanınan Sadettin Heper talebelerine, mûsikiyle uğraşanların ulvî duygularla donanmış kimseler olması gerektiğini, mûsikinin iyi ile kötü arasında çok hassas bir nokta oluşturacak nazik bir konumu olduğunu söylerdi. Yetiştirdiği talebeler arasında Kâni Karaca özellikle zikredilmelidir.

BİBLİYOGRAFYA

Mustafa Rona, Yirminci Yüzyıl Türk Musikisi, İstanbul 1970, s. 464-466.

Özalp, Türk Mûsikîsi Tarihi, II, 125.

TSM Sözlü Eserler, s. 181, 273, 332.

Orhan Nasuhioğlu, “Türk Musikisinin Büyük Kaybı: Sadeddin Heper”, MM, sy. 369 (1980), s. 22-25.

Saadet Gültaş, “Saadeddin Heper ile Mülâkat”, Kök Dergisi, sy. 10, İstanbul 1981, s. 18-19; sy. 11 (1981), s. 18-20, 32; sy. 1 (1982), s. 26-28.

Vural Sözer, Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi, İstanbul 1969, s. 176-177.

Öztuna, BTMA, I, 340-341.