HIRRÎT b. RÂŞİD

Benî Nâciye adıyla meşhur Benî Abdülbeyt b. Hâris b. Sâme b. Lüey kabilesinin reisidir. Benî Seleme b. Lüey heyetiyle birlikte Mekke-Medine arasındaki bir yerde bulunduğu sırada Hz. Peygamber’in huzuruna çıkarak İslâmiyet’i kabul etti. Kabilesi Benî Nâciye’nin başında irtidad savaşlarına katıldı. Hz. Osman’ın şehid edilmesinden sonra çıkan karışıklıklar esnasında 300 adamıyla birlikte Hz. Ali tarafına geçti; Cemel ve Sıffîn savaşlarıyla Nehrevan Vak‘ası’nda onun maiyetinde bulundu. Hakem Vak‘ası’nın ardından Hz. Ali ile beraber Kûfe’ye gitti. Ancak daha sonra, hilâfet meselesinin hakemlere havale edilmesine razı olarak zaaf gösterdiği ve zalimlerden medet umduğunu ileri sürdüğü Hz. Ali’ye itaat etmeyeceğini, arkasında namaz kılmayacağını ifade ederek adamlarıyla birlikte Kûfe’den ayrıldı. Bunun üzerine Ziyâd b. Hasafe el-Bekrî, Hz. Ali’ye Hırrît ve adamlarının fitneye sebep olabileceklerini söyleyerek takip edilip geri getirilmesini önerdi. Hz. Ali de Ziyâd’dan, kendi kabilesi Bekir b. Vâil’den bir grupla onları takip edip geri getirmesini istedi. Cercerâyâ mevkiinde Hırrît’e yetişen Ziyâd, ona Hz. Ali’yi terketmesinin doğru olmadığını anlatmaya çalıştıysa da başarılı olamadı ve sonunda aralarında bir çatışma meydana geldi. Hırrît ve adamları karanlığın basmasından istifade ederek Ahvaz’a doğru kaçtılar. Ziyâd da kuvvetleriyle birlikte Basra’ya döndü.

Hırrît’le ilgili haberler Kûfe’ye ulaşınca Ma‘kıl b. Kays er-Riyâhî Hz. Ali’ye, az sayıda bir kuvvetle onları yakalayıp getirmenin imkânsız olduğunu, daha kalabalık bir kuvvet hazırlamak gerektiğini söyledi. Hz. Ali de Kûfeliler’den 2000 kişilik bir kuvveti Ma‘kıl’in kumandasında Hırrît üzerine gönderdi. Basra’dan yola çıkan Hâlid b. Ma‘dân et-Tâî de takviye birlikleriyle Ma‘kıl’e katıldı. Ahvaz’da bulunduğu sırada ayak takımını ve devlete vergi ödemek istemeyen birçok kimseyi kendi safına çekmeyi başaran Hırrît, Râmhürmüz dağlarında kıstırılıp kısa sürede bozguna uğratılmasına rağmen bir kısım adamlarıyla Basra körfezi sahillerine kaçmayı başardı ve burada halkı Hz. Ali aleyhine kışkırtmaya devam etti. Hz. Ali’ye düşmanlığı sebebiyle her fırsattan faydalandığı anlaşılan Hırrît, birbirine muhalif olan gruplardan Hâricîler’i, Hz. Osman’ın kanını dava edenleri, zekât vermek istemeyenleri, mürtedleri ve bu bölgede yaşayan bazı hıristiyanları kendi saflarına çekti. Bunun üzerine Ma‘kıl Hırrît’e karşı harekete geçti. Yapılan savaşta Hırrît, Nu‘mân b. Suhbân er-Râsibî tarafından öldürüldü. Onunla beraber 170 taraftarı da hayatını kaybetti (38/658).

BİBLİYOGRAFYA

Taberî, Târîḫ (de Goeje), I, 3418-3441.

Zübeyrî, Nesebü Ḳureyş, s. 440.

Mes‘ûdî, Mürûcü’ẕ-ẕeheb (Abdülhamîd), II, 408.

İbn Abdülber, el-İstîʿâb, I, 455-456.

İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, II, 373; III, 102, 241, 364-369.

a.mlf., Üsdü’l-ġābe (Bennâ), II, 128-129.

İbn Ebü’l-Hadîd, Şerḥu Nehci’l-belâġa (nşr. M. Ebü’l-Fazl İbrâhim), Kahire 1385/1965, III, 128-151.

Nüveyrî, Nihâyetü’l-ereb, XX, 182-190.

İbn Hacer, el-İṣâbe (Bicâvî), II, 273-274.

Ziriklî, el-Aʿlâm, II, 348.

Ömer Rızâ Kehhâle, Muʿcemü ḳabâʾili’l-ʿArab, Beyrut 1388/1968, III, 1166.

Ch. Pellat, “al-K̲h̲ırrīt b. Rās̲h̲id”, EI² (İng.), V, 19-20.