HULV, Abdülfettâh Muhammed

4 Eylül 1937 tarihinde Kahire’nin kuzeyindeki Menûfiye vilâyetine bağlı Meşîref (el-Bâcûr) köyünde doğdu, Kahire’de yetişti. Kur’an’ı ezberledi. Ma‘hedü’l-Kāhireti’d-dînî ve el-Meâhidü’l-Ezheriyye’de okuduktan sonra Câmiatü’l-Kāhire külliyyetü dâri’l-ulûm’a girdi ve buradan 1961’de mezun oldu. Bu fakültede Ebû Manṣûr es-Seʿâlibî ve âs̱âruhü’l-edebiyye başlıklı çalışmasıyla yüksek lisansını (1968) ve eş-Şerîf er-Raḍî: Ḥayâtühû ve dirâsetü şiʿrihî adlı teziyle doktorasını (1974) tamamladı. Üniversite diplomasını almadan önce Arabistan’ın doğusundaki Ahsâ şehrinde el-Ma‘hedü’l-ilmî’de bir süre öğretmenlik yaptı. 1962-1965 yıllarında Kahire Amerikan Üniversitesi’nde öğretim görevlisi ve araştırmacı olarak bulundu. 1965-1979 yılları arasında Câmiatü’d-düveli’l-Arabiyye’deki Ma‘hedü’l-mahtûtâti’l-Arabiyye’de çalıştı. Enstitü tarafından Arapça yazmalarla ilgili olarak İspanya, Sovyetler Birliği, Yemen ve Suudi Arabistan’a gönderilen heyetlere katıldı. Kahire Arap Dil Kurumu’na üye seçildi ve özellikle sözlüklerle ilgili komisyonda görev yaptı.

1972-1975 yıllarında ve 1978’de Riyad’daki Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye’nin Arap Dili Fakültesi’nde misafir öğretim üyesi, ardından aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Fakültesi ile Kütüphanecilik Bölümü’nde profesör unvanıyla çalıştı. 1979-1985 yıllarında üniversitenin yazmalar bölümüne, Araştırma Merkezi İlim Konseyi’ne üye ve müfettiş olarak tayin edildi. Yine Riyad’daki Kral Faysal İslâm Araştırma ve İncelemeleri Merkezi’nde misafir profesör sıfatıyla bulundu. 1985’ten itibaren Kahire’de özel bir kuruluş olan Merkezü’l-buhûs ve’d-dirâseti’l-ilmiyye’de idarecilik yaptı. Zaman zaman Kahire Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü’ndeki belgeleri incelemek için görevlendirildi.

1986’da Kahire’de Dâru Hecer adlı basın yayın ve dağıtım şirketini kurup yönetti. Yayınevine bu adı vermesi, yeni adı Ahsâ olan Suudi Arabistan’ın doğusundaki tarihî antik şehir Hecer adını muhafaza etme amacı taşır. Nitekim Hacr’da öğretim hayatına ilk başladığı el-Ma‘hedü’l-ilmî’deki öğrencilerinin de yardımıyla hazırladığı ve bu şehre mensup şairlerin hayatını anlattığı eserine de Şuʿarâʾü Ḥecer adını vermiş, İbnü’l-Mukarrib el-Uyûnî el-Ahsâî’nin divanını bölgenin kültürüne hizmet etmek için tahkik edip neşretmiştir. Aynı yayınevinde çok sayıda ilmî eser yayımladı. Bosna-Hersek’teki müslümanlara yönelik Sırp saldırıları başladığında Hancî el-Bosnevî’nin (Mehmet Hanciç) el-Cevherü’l-esnâ fî terâcimi ʿulemâʾi ve şuʿarâʾi Bosna adlı çalışmasını neşretti. Bununla, müslümanların Bosna’da şanlı bir tarihinin bulunduğunu ve bölgede İslâm âleminin değerli âlim ve şairlerinin yetişmiş olduğunu anlatmak istedi. Yazmaların tahkik ve neşirleriyle ünlü Mahmûd Muhammed Şâkir’den etkilenip yaptığı tahkik ve neşir çalışmalarının yanında çeşitli eserler, makaleler, konferanslar, münazaralar, kongre/sempozyum tebliğleri, tedris faaliyeti onun bilimsel etkinlik alanını dolduran çalışmalarıdır. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv, nakil yapılan böbreklerinin iflâs etmesi ve geçirdiği trafik kazası yüzünden 16 Nisan 1994’te Kahire’de öldü. Hoş tabiatlı, güler yüzlü ve idealist bir kişiliğe sahip olduğu belirtilir.

Eserleri. Telif: Nûrü’l-ḥayât (Kahire 1955, tek romanıdır); Şuʿarâʾü Hecer mine’l-ḳarni’s̱-s̱ânî ʿaşer ile’l-ḳarnir-râbiʿ ʿaşer (Kahire 1959; Riyad 1980); Min Aʿlâmi’t-türâs̱i’l-İslâmî (Riyad 1981; Kahire 1992); Üsâme b. Zeyd (Riyad 1405); Taḳıyyüddin et-Temîmî: Sîretühû (Kahire 1985, 1990); eş-Şerîf er-Raḍî: Ḥayâtühû ve dirâsetüh (Kahire 1986); Fihristü’l-maḫṭûṭât: el-Edeb ve’l-belâġa ve’n-naḳd (Riyad 1986).

Neşir: Ebû Mansûr es-Seâlibî, et-Tems̱îl ve’l-muḥâḍara (Kahire 1961; Tunus 1983); Dîvânü İbni’l-Muḳarrib (Kahire 1963); Tâceddin es-Sübkî, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-kübrâ (Kahire 1383-1396/1964-1976, 1413/1992, Mahmûd Muhammed et-Tanâhî ile birlikte); Şehâbeddin el-Hafâcî, Reyḥânetü’l-elibbâ ve zehretü’l-ḥayâti’d-dünyâ (Kahire 1387/1967); Ali b. Hasan el-Bâharzî, Dümyetü’l-ḳaṣr (Kahire 1968-1971); Muhibbî, Nefḥatü’r-reyḥâne (Kahire 1967-1969), Ẕeylü Nefḥati’r-Reyḥâne (Kahire 1971); Takıyyüddin et-Temîmî, eṭ-Ṭabaḳātü’s-seniyye fî terâcimi’l-Ḥanefiyye (Kahire 1390/1970; I-IV, Riyad 1403-1410/1983-1989); Dîvânü’ş-Şerîf er-Raḍî (Bağdat 1977; Kahire 1992); Muhyiddin Abdülkādir el-Kureşî, el-Cevâhirü’l-muḍıyye fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye (I-III, Kahire 1978-1979; I-V, Kahire-Riyad 1978-1988; Kahire 1993); Yûsuf el-Makdisî es-Sülemî, ʿİḳdü’d-dürer fî aḫbâri’l-Muntaẓar (Kahire 1979); Abdülkerîm es-Sem‘ânî, el-Ensâb (I-X, Beyrut 1401/1981); Mufaddal b. Muhammed et-Tenûhî, Târîḫu’l-ʿulemâʾi’n-naḥviyyîn mine’l-Baṣriyyîn ve’l-Kûfiyyîn ve ġayrihim (Riyad 1401; Kahire 1992); Zebîdî, Tâcü’l-ʿarûs (III. cilt, Küveyt 1986; XX. cilt, Küveyt 1999); İbn Kudâme, el-Muġnî (I-XV, Kahire 1986-1991, Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî ile birlikte); İbn Rüşd, el-Beyân ve’t-taḥṣîl (Beyrut 1992); Muhammed b. Muhammed el-Bosnevî el-Hancî (Mehmet Hanciç), el-Cevherü’l-esnâ fî terâcimi ʿulemâʾi ve şuʿarâʾi Bosna (Kahire 1413/1992). Bunların dışında İbn Ebû Zeyd el-Kayrevânî’ye ait en-Nevâdir ve’z-ziyâdât, Kefevî’ye ait Ketâʾibü aʿlâmi’l-aḫyâr, İbnü’ş-Şa‘‘âr el-Mevsılî’ye ait Ḳalâʾidü’l-cümân fî ferâʾidi şuʿarâʾi hâẕe’z-zamân, İbn Ma‘sûm’a ait Sülâfetü’l-ʿaṣr adlı eserleri tahkik etmiş veya tahkikine katılmıştır. Ayrıca Miklos Muranyi’nin Materialien zur mālikitischen Rechtsliteratur adlı eserinin Dirâsât fî Meṣâdiri’l-Fıḳhi’l-Mâlikî adıyla yapılan çevirisini, kaynaklarını gözden geçirerek yayımlamıştır (Beyrut 1988). Muhammed Hulv el-Mevrid, ʿÂlemü’l-kütüb gibi dergilerde “İbn Kes̱îr, el-İctihâd fî ṭalebi’l-cihâd” (Âlemü’l-kütüb, Riyad 1401/1981, s. 99-102), “Şiʿrü’s̱-S̱eʿâlibî”, “el-Maḫṭûṭâtü’l-ʿArabiyye fî Mektebeti Ḳonġre”, “Nehcü’l-Belâġa beyne’l-İmâm ʿAlî b. Ebî Ṭâlib ve’ş-Şerîf er-Raḍî”, “Ruʾûsü’l-eşḫâṣ fi’l-esmâʾi’l-ḳadîme” gibi makaleler de yazmıştır.

BİBLİYOGRAFYA :

M. Hayr Ramazan Yûsuf, Tekmiletü Muʿcemi’l-müʾellifîn, Beyrut 1418/1997, s. 309-311; a.mlf., Tetimmetü’l-Aʿlâm, Beyrut 1418/1998, s. 306-307; Nizâr Abâza – M. Riyâz el-Mâlih, İtmâmü’l-Aʿlâm, Beyrut 1999, s. 162; Ahmed el-Alâvine, et-Teẕyîl ve’l-istidrâk ʿalâ Muʿcemi’l-müʾellifîn, Cidde 1423/2002, s. 179-180; Yûsuf el-Mar‘aşlî, ʿİḳdü’l-cevher fî ʿulemâʾi’r-rubʿi’l-evvel mine’l-ḳarni’l-ḫâmis ʿaşer, Beyrut 1427/2006, II, 1952-1954; “Tercemetü ʿAbdilfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv”, Mecelletü’l-buḥûs̱i’l-İslâmiyye, sy. 1, Riyad 1395, s. 240; Muhammed b. Abdurrahman er-Rebî‘, “ed-Duktûr ʿAbdülfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv”, ʿÂlemü’l-kütüb, XV/4, Riyad 1415/1994, s. 358-361; “Tercemetü’l-muḥaḳḳıḳ Duktûr ʿAbdilfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv”, Cerîdetü’l-üsbûʿi’l-edebî, sy. 670, Dımaşk 31.07.1999; Fethullah Abdullah Süleyman, “el-Ḥulv, ʿAbdülfettâḥ Muḥammed”, Mv.AU, VII, 147-150.