İBN BALABÂN

675 (1276) yılında doğdu. Türk asıllı olduğu belirtilmektedir. Kahire’de yerleşti. Ahmed b. İbrâhim es-Serûcî, Fahreddin İbnü’t-Türkmânî, Reşîdüddin İbnü’l-Muallim gibi hocalardan fıkıh dersi aldı. Kutbüddin el-Halebî, Abdülmü’min b. Halef ed-Dimyâtî, İbn Asâkir diye bilinen Bahâeddin Kāsım b. Muzaffer ve İbnü’s-Savvâf el-Kureşî gibi âlimlerden hadis, Alâeddin Konevî’den mantık ve usul, Ebû Hayyân el-Endelüsî’den nahiv okudu. Mısır’da Hanefî fıkhının otoritelerinden biri oldu ve aralarında Zehebî ile Kureşî’nin bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. Nâib Argun ed-Devâdâr ile dostluk kurdu. Mısır Memlük Sultanı II. Baybars döneminde (1309-1310) yıldızı parladı. Kaynaklarda bir müddet kadılık yaptığı belirtilen İbn Balabân 9 Şevval 739’da (20 Nisan 1339) Kahire’de öldü ve Bâbünnasr’ın dışındaki türbeye defnedildi.

Eserleri. 1. el-İḥsân fî taḳrîbi Ṣaḥîḥi İbn Ḥibbân. İbn Hibbân’ın el-Müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥ (Ṣaḥîḥu İbn Ḥibbân) adlı eserinin fıkıh bablarına göre düzenlenmiş şekli olup dokuz cilttir. İlk cildini Ahmed Muhammed Şâkir’in tahkik edip yayımladığı eserin (Kahire 1953) tamamı, Şuayb el-Arnaût ile Hüseyin Esed tarafından tahkiki ve hadislerinin tahrîci yapılarak Ṣaḥîḥu İbn Ḥibbân (I-XVI, Beyrut 1404-1408), Kemal Yûsuf el-Hût tarafından sadece tahkik edilerek el-İḥsân bi-tertîbi Ṣaḥîḥi İbn Ḥibbân (I-IX, Beyrut 1407/1987) adıyla neşredilmiştir.

2. Telḫîṣü’l-İlmâm fî eḥâdîs̱i’l-aḥkâm. Takıyyüddin İbn Dakīkul‘îd’e ait eserin telhisidir.

3. Tuḥfetü’l-ḥarîṣ fî şerḥi’t-Telḫîṣ. Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî’nin Hanefî fıkhına dair el-Câmiʿu’l-kebîr’ine Hılâtî’nin yazdığı Telḫîṣü’l-Câmiʿi’l-kebîr adlı telhisin şerhi olup İstanbul kütüphanelerinde birçok yazma nüshası bulunmaktadır (bu eserlerin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, I, 178, 475; Suppl., I, 290; II, 66, 80). Tuḥfetü’l-ḥarîṣ’i Ömer b. İshak el-Gaznevî ihtisar etmiştir.

4. ʿUmdetü’s-sâlik fi’l-menâsik (Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 982; Mihrişah Sultan, nr. 133).

İbn Balabân’ın bunlardan başka Sîretü’n-nebî ṣallallāhü ʿaleyhi ve sellem ve Tenbîhü’l-ḫâṭır ʿalâ ẕelleti’l-ḳāriʾi’ẕ-ẕâkir adlı eserleri olduğu, ayrıca Taberânî’nin el-Muʿcemü’l-kebîr’ini fıkıh bablarına göre tertip ettiği kaynaklarda belirtilmektedir. Brockelmann ve Ziriklî’nin Ebü’l-Hasan Ali b. Balabân’a nisbet ettikleri el-Maḳāṣıdü’s-seniyye fi’l-eḥâdîs̱i’l-ilâhiyye ve Eḥâdîs̱ü’l-ʿavâlî adlı eserler (GAL Suppl., II, 80; el-Aʿlâm, V, 74) Ebü’l-Kāsım Ali b. Balabân el-Makdisî el-Kerekî’ye (ö. 684/1285) aittir.

BİBLİYOGRAFYA

İbn Balabân, el-İḥsân bi-tertîbi Ṣaḥîḥi İbn Ḥibbân (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut 1407/1987, neşredenin girişi, I, 19-20; a.e. (nşr. Şuayb el-Arnaût – Hüseyin Esed), Beyrut 1404/1984, neşredenlerin girişi, I, 47-49.

Ali b. Balabân el-Makdisî, el-Maḳāṣıdü’s-seniyye fi’l-eḥâdîs̱i’l-ilâhiyye (nşr. Muhyiddin Müstû – Muhammed el-Îdü’l-Hatrâvî), Beyrut 1408/1988, neşredenlerin girişi, I, 15-23.

Zehebî, el-ʿİber, III, 356.

Selâhaddin es-Safedî, Aʿyânü’l-ʿaṣr ve aʿvânü’n-naṣr (nşr. Fuat Sezgin – Mâzin Amâvî), Frankfurt 1990, II, 172-173.

İbn Kesîr, el-Bidâye, XIII, 307.

İbn Râfi‘ es-Selâmî, el-Vefeyât (nşr. Sâlih Mehdî Abbas – Beşşâr Avvâd Ma‘rûf), Beyrut 1982, I, 278-280.

Kureşî, el-Cevâhirü’l-muḍıyye, II, 548.

Makrîzî, es-Sülûk, I/3, s. 730; II/2, s. 470.

İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, III, 32.

İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, VII, 368; IX, 321.

İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim, s. 43.

Süyûtî, Buġyetü’l-vuʿât, II, 152.

a.mlf., Ḥüsnü’l-muḥâḍara, I, 468.

Nuaymî, ed-Dâris fî târîḫi’l-medâris (nşr. Ca‘fer el-Hasenî), Kahire 1988, II, 325.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 158, 486; II, 1003, 1075, 1737, 1832.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, V, 388.

Leknevî, el-Fevâʾidü’l-behiyye, s. 118.

Brockelmann, GAL, I, 172, 178, 475; Suppl., I, 273, 290; II, 66, 80.

Ziriklî, el-Aʿlâm, V, 74.

Kettânî, er-Risâletü’l-müsteṭrafe, s. 20.

Sezgin, GAS, I, 190, 426-427.

Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 75.