Ebü’l-Hasen Alî b. Abdillâh b. Muhammed el-Kāyinî
Bîrûnî’nin çağdaşı olduğu veya ondan biraz daha önce yaşadığı tahmin edilen İbn Bâmşâd’ın hayatı hakkında bilgi yoktur. Taşıdığı Kāyinî (Kāinî) nisbesinden ve bir eserini Kāyin’de yaptığı rasatlara ayırmasından Horasan’ın Kāyin şehrinde yaşadığı anlaşılmaktadır. Bîrûnî’nin onun iki teoreminden bahsetmesi de yaşadığı zamanın muhtemelen IV. (X.) yüzyıl olduğunu göstermektedir (İstiḫrâcü’l-evtâr, s. 37-38, 40-41).
Eserleri. 1. el-Maḳāle fi’stiḫrâci sâʿât mâ beyne ṭulûʿi’l-fecr ve’ş-şems külle yevmin min eyyâmi’s-sene bi-medîneti Ḳāyin. er-Resâʾilü’l-müteferriḳa fi’l-heyʾe içinde dördüncü risâle olarak yayımlanmış (Haydarâbâd 1366/1947) ve M. L. Davidian ile E. S. Kennedy tarafından İngilizce’ye çevrilerek incelenmiştir (bk. bibl.).
2. Maḳāle fi’stiḫrâci târîḫi’l-yehûd. İbrânî takvimi hakkındaki bu makale yine aynı eser içinde üçüncü risâle olarak yayımlanmıştır.
3. Risâle fi’stiḫrâci sâʿât mâ beyne ṭulûʿi’l-fecr ve ṭulûʿi’ş-şems ve ġurûbihâ ve ġurûbi’ş-şafaḳ iẕi’l-ʿilmü bi-aḥadeyhimâ yestelzimü’l-ʿilme bi’l-âḫar (Sezgin, VI, 242).
BİBLİYOGRAFYA
Bîrûnî, İstiḫrâcü’l-evtâr fi’d-dâʾire (Resâʾilü’l-Bîrûnî içinde), Haydarâbâd 1367/1948, s. 37-38, 40-41.
Sezgin, GAS, V, 337, 403; VI, 242.
Ebü’l-Kāsım Kurbânî, Zindegînâme-i Riyâżîdânân-ı Devre-i İslâmî, Tahran 1365, s. 79-80.
M. L. Davidian – E. S. Kennedy, “Al-Qāyinī on the Duration of Dawn and Twilight”, JNES, XX/3 (1961), s. 145-153.
D. Pingree, “ʿAlī b. Bāmşād Qāʾenī”, EIr., I, 870-871.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1999 yılında İstanbul’da basılan 19. cildinde, 358 numaralı sayfada yer almıştır.