İBN HAMDÂN

603 (1206) yılında Harran’da doğdu. Fakih olan babasının yanı sıra İbn Ebü’l-Fehm ve İbn Cümey’den fıkıh dersleri aldı. Ayrıca Harran’da Ruhâvî, Fahreddin İbn Teymiyye, Ebü’l-Hasan Ali b. Ebû Bekir b. Rûzbe el-Kalânisî; Halep’te Ebü’l-Haccâc Şemseddin Yûsuf b. Halîl ed-Dımaşkī; Şam’da Sâinüddin İbn Asâkir, Seyfüddevle Ebû Abdullah Muhammed b. Gassân el-Hazrecî ve Hasan b. Yahyâ b. Sabbâh el-Mahzûmî; Kudüs’te Ebû Ali Hasan b. Ahmed el-İvekī gibi muhaddislerden hadis dinledi. Amcasının oğlu Mecdüddin İbn Teymiyye ile ilmî müzakereler yaptı. Abdülmü’min b. Halef ed-Dimyâtî, Yûsuf b. Abdurrahman el-Mizzî, Mes‘ûd b. Ahmed el-Hârisî, Birzâlî ve İbn Seyyidünnâs gibi birçok âlim kendisinden rivayette bulundu.

Döneminin önemli muhaddis ve fakihlerinden kabul edilen İbn Hamdân, Hanbelî fıkhının fürû ve usulü yanında hadis, kelâm, hilâf, münazara, cebir ve edebiyat alanında da geniş bilgi sahibiydi. Çeşitli ilim merkezlerine yaptığı seyahatler sonunda yerleştiği Kahire’de bir müddet kadı nâibliği yaptı. Hayatının son dönemlerinde gözlerini kaybetti ve 6 Safer 695 (15 Aralık 1295) tarihinde vefat etti.

Eserleri. 1. Ṣıfatü’l-fetvâ ve’l-müftî ve’l-müsteftî. Fetvada, fetva veren ve soran kişilerde aranan şartları açıklayan yedi bölümlük küçük hacimli bir eser olup hadisleri Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî tarafından tahriç edilerek yayımlanmıştır (Dımaşk 1380/1960, 1397/1977, 1404/1984).

2. er-Riʿâyetü’l-kübrâ. Hanbelî fıkhına dair olup II. cildine ait bir nüshası Chester Beatty Library’de (nr. 3541) bulunmaktadır. İbn Hamdân’ın Hanbelî fıkhıyla ilgili olarak er-Riʿâyetü’ṣ-ṣuġrâ adlı bir eser daha kaleme aldığını belirtmektedir.

Müellifin kaynaklarda zikredilen diğer eserleri de şunlardır: el-Câmiʿu’l-muttaṣıl fî meẕhebi Aḥmed, el-Îcâz fi’l-fıḳhi’l-Ḥanbelî, el-Vâfî, Muḳaddime fî uṣûli’d-dîn, Ḳaṣîde fi’s-sünne, en-Nihâye, Şerḥu’l-Muḳniʿ. İbn Hamdân’ın biyografisine dair kaynaklarda geçmeyen, ancak Kâtib Çelebi tarafından kendisine nisbet edilen (Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 565, 567) Câmiʿu’l-fünûn (ʿulûm) ve selvetü’l-maḥzûn adlı coğrafyaya dair eserin (Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 3834, 176 varak, nr. 3835, Reîsülküttâb Mustafa Efendi, nr. 780; ayrıca bk. Brockelmann, GAL, II, 162; Suppl., II, 161-162) ona aidiyeti, gerek İbn Hamdân’ın coğrafyayla ilgilendiğine dair bir bilgi bulunmaması, gerekse bazı çağdaş araştırmalarda (Rosen, s. 175; Kračkovskij, I, 389; Sarton, III, 804) eserin müellifinin 732’de (1332) hayatta bulunduğunun kaydedilmesi sebebiyle oldukça şüpheli görünmektedir.

BİBLİYOGRAFYA

Zehebî, el-ʿİber, III, 385.

a.mlf., Düvelü’l-İslâm, Beyrut 1405/1985, s. 391.

a.mlf., el-Muʿîn fî ṭabaḳāti’l-muḥaddis̱în (nşr. Hemmâm Abdürrahîm Saîd), Amman 1404/1984, s. 222.

Safedî, el-Vâfî, VI, 360.

İbn Receb, eẕ-Ẕeyl ʿalâ Ṭabaḳāti’l-Ḥanâbile, Kahire 1372/1953, II, 331-332.

İbn Tağrîberdî, el-Menhelü’ṣ-ṣâfî, I, 290-291.

Süyûtî, Ḥüsnü’l-muḥâḍara, I, 480.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 267, 565, 567, 908.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, V, 428-429.

V. Rosen, Notices sommaires des manuscrits Arabes du Musée Asiatique, St. Pétersbourg 1881, s. 175-177.

Brockelmann, GAL, II, 162; Suppl., I, 691; II, 161-162.

A. J. Arberry, A Handlist of the Arabic Manuscripts in the Chester Beatty Library, Dublin 1958, III, 20.

I. J. Kračkovskij, Târîḫu’l-edebi’l-coġrâfiyyi’l-ʿArabî (trc. Selâhaddin Osman Hâşim), Kahire 1963-65, I, 388-389; II, 502.

Sarton, Introduction, III, 804-805.

Hacvî, el-Fikrü’s-sâmî, II, 362.

Abdullah b. Ali es-Sübey‘î, ed-Dürrü’l-münaḍḍad fî esmâʾi kütübi meẕhebi’l-İmâm Aḥmed (nşr. Câsim ed-Devserî), Beyrut 1410/1990, s. 39.