Benî Hazrûn (Hizrûn), Endülüs Emevî hilâfetinin çöküş döneminde İbn Ebû Âmir el-Mansûr’un ordusuna katılmak için Endülüs’e gelen İrniyyân (Yirniyyân) kabilesine mensup Zenâte Berberîleri’ndendi. Hânedanın kurucusu İmâdüddevle Ebû Abdullah Muhammed b. Hazrûn b. Abdûn, Endülüs Emevîleri’nin zaaf içerisinde bulunmasından yararlanarak Kalsâne’de (Kalşâne [Calsena]) ayaklandı ve Erküş Kalesi’ni (Arcos de la Frontera) zaptederek kendini hükümdar ilân etti (402/1011-12). Kaynaklara göre İmâdüddevle cesareti yanında kan dökmekten çekinmeyen merhametsiz bir kişiydi. 420’de (1029) ölümünden sonra yerine oğlu Abdûn b. Muhammed b. Hazrûn geçti.
Şezûne’yi (Sedona, Medina Sidonia) topraklarına katan Abdûn b. Muhammed b. Hazrûn Karmûne (Carmona), Mevrûr (Moron) ve Gırnata (Granada) Berberîleri’nin yanında yer aldı. Abbâdîler’e karşı üstünlük sağlamış olan Zîrîler hânedanının Gırnata Hükümdarı Bâdîs b. Habbûs’un Cezîretülhadrâ (Algeciras) hâkimi Muhammed b. Kāsım el-Hammûdî’nin halife olarak tanınması isteğine olumlu cevap verdi ve Cezîretülhadrâ’daki Hammûdî hâkimiyetini tanıdı. Bu arada komşu küçük Berberî hânedanlarını ortadan kaldırmak isteyen Abbâdî Hükümdarı Ebû Amr Abbâd b. Muhammed’e (Mu‘tazıd-Billâh) karşı onlarla birlikte cephe aldı. Müttefiklerin 439 (1047-48) yılında İşbîliye’ye (Sevilla) düzenledikleri başarısız saldırı Abbâdîler’le ilişkilerin daha da gerginleşmesine sebep oldu. Bir süre sonra Mevrûr hâkimi Muhammed b. Nûh ed-Demmerî, Runde (Ronda) hâkimi Ebû Nûr b. Ebû Kurre ve Abdûn b. Muhammed b. Hazrûn ile zâhirî dostluklar kuran Ebû Amr Abbâd b. Muhammed onları davet ederek İşbîliye’ye gelmelerini sağladı. Ancak burada bir suikast düzenledi ve onları yakalatıp hapse attı, bir süre sonra da öldürttü (445/1053-54). Ebû Nûr b. Ebû Kurre’yi serbest bıraktığı da rivayet edilmektedir (İbn İzârî, III, 295, 313).
Abdûn’un ölümünden sonra kardeşi Muhammed b. Muhammed b. Hazrûn “Kāim” lakabıyla Erküş hükümdarı ilân edildi. Muhammed de Abbâdîler’e karşı topraklarını savunmaya çalıştıysa da Mu‘tazıd-Billâh’ın Erküş yakınlarında kale inşa edip kendisini sürekli baskı altında tutmasına daha fazla dayanamadı. Gırnata Hükümdarı Bâdîs b. Habbûs’la anlaşarak iskân için kendilerine verilecek bir yere karşılık topraklarını ona teslim etti. Bâdîs b. Habbûs, İrniyyân kabilesinin Gırnata’ya güvenli bir şekilde gitmesini sağlamak için çok sayıda asker gönderdi. Gırnata’ya doğru yola çıkan kafile Mu‘tazıd-Billâh’ın askerleri tarafından kıstırıldı. Meydana gelen şiddetli çarpışmada Bâdîs b. Habbûs’un kumandanı ile birlikte Muhammed b. Muhammed b. Hazrûn da öldürüldü. Hanımının ve kızının düşmanların eline geçmesinden çekinen Muhammed’in hizmetçisine emredip onları öldürttüğü rivayet edilir (a.g.e., III, 273). Böylece hânedanın hâkimiyeti sona erdi ve Erküş Abbâdî topraklarına katıldı (458/1066).
BİBLİYOGRAFYA
İbn İzârî, el-Beyânü’l-muġrib, III, 230, 267, 270-273, 294-295, 313; a.e.: La Caída del Califato de Córdoba y los Reyes de Taifas (trc. F. Maillo), Salamanca 1993, s. 192, 222, 224-227.
İbnü’l-Hatîb, Aʿmâlü’l-aʿlâm (nşr. E. Lévi-Provençal), Beyrut 1956, s. 238-240; a.e.: Islamische Geschichte Spaniens (trc. W. Hoenerbach), Zürich-Stuttgart 1956.
Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb, I, 429.
R. Dozy, Histoire des Musulmans d’Espagne, Leiden 1932, s. 220.
a.mlf., Spanish Islam, s. 640.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), IV, 179.
M. Abdullah İnân, Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs: Düvelü’ṭ-ṭavâʾif münẕü ḳıyâmihâ ḥatte’l-fetḥi’l-Murâbıṭî, Kahire 1408/1988, s. 45-46, 152-153, 155-156.
D. Wasserstein, The Rise and Fall of the Party-Kings, Princeton 1985, s. 84, 121, 127, 129.
F. Maillo, Cronica anonima de los Reyes de Taifas, Madrid 1991, s. 27-28.
M. J. Viguera, Los reinos de taifas y las invasiones magrebies, Madrid 1992, s. 121-123.
E. Lévi-Provençal, “ʿAbbādids” EI2 (İng.), I, 5-6.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1999 yılında İstanbul’da basılan 20. cildinde, 62 numaralı sayfada yer almıştır.