İBN KĀDÎ ŞÜHBE, Bedreddin

2 Safer 798 (16 Kasım 1395) tarihinde Dımaşk’ta dünyaya geldi. Süyûtî ve İbn İyâs doğum tarihini 806 (1403-1404) olarak vermektedir. Babası tanınmış fakih ve tarihçi Takıyyüddin İbn Kādî Şühbe’dir. Büyük dedesi Necmeddin Ömer el-Esedî’nin Havran’a bağlı Şühbe’de kadılık yapmasından dolayı ailenin diğer fertleri gibi Bedreddin de İbn Kādî Şühbe diye tanındı. İlk öğrenimini ve fıkıh tahsilini babasından yaptı. Âişe bint Muhammed b. Abdülhâdî, Şehâbeddin İbn Hiccî, İbnü’ş-Şerâihî gibi âlimlerden hadis dinledi. İbn Hacer el-Askalânî’nin Dımaşk’a yaptığı seyahat sırasında (836/1433) kendisinden istifade imkânı buldu. Babasının ölümünden sonra Kahire’ye giderek İbn Hacer’in derslerine devam etti. Daha sonra Dımaşk’ta Şâhiniyye, Azrâviyye, İkbâliyye, Mücâhidiyye, Berrâniyye, Emcediyye, Takaviyye, Dimâgıyye, Asrûniyye, Fârisiyye, Kavsıyye ve Nâsıriyye medreselerinde ders verdi. Ebü’l-Bekā Bahâeddin İbn Hiccî, Şehâbeddin el-Ümevî el-Mâlikî ve Ebü’l-Abbas İbnü’l-Lebbûdî gibi âlimler talebeleri arasında yer alır. Dârüladl müftülüğü ve 839 (1435) tarihinden ölümüne kadar kadı nâibliği görevlerinde bulunan İbn Kādî Şühbe 12 Ramazan 874’te (15 Mart 1470) vefat etti ve Bâbüssagīr Kabristanı’na defnedildi.

Eserleri. 1. Bidâyetü’l-muḥtâc fî şerḥi’l-Minhâc. Nevevî’nin Minhâcü’ṭ-ṭâlibîn adlı eserine yazdığı iki şerhten küçüğü olup müellif hayatta iken istinsah edilen iki ciltlik bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde kayıtlıdır (Ayasofya, nr. 1276; nr. 1277). Eserin Dublin (Chester Beatty, nr. 3204) ve Riyad’da (Câmiatü’r-Riyâd, nr. 2482) birer nüshası daha bulunmaktadır.

2. ed-Dürrü’s̱-s̱emîn fî sîreti Nûriddîn (el-Kevâkibü’d-dürriyye fi’s-sîreti’n-Nûriyye). Halep ve Şam Atabegi Nûreddin Mahmud Zengî’nin biyografisine dairdir. Yedi bölümden oluşan eserin ilk beş bölümünde Nûreddin Zengî’nin doğumu ve vasıfları, adaleti, kahramanlığı, ülkeye yaptığı hizmetler, zühd ve takvâsı anlatıldıktan sonra altıncı bölüm onu metheden Şerefeddin İbnü’l-Kayserânî ve İbn Münîr et-Trablusî’nin şiirlerine, yedinci bölüm ise Nûreddin Zengî’nin gazâlarına ayrılmıştır. Hacı Selim Ağa (nr. 786, Aziz Mahmud Hüdâyî, nr. 1022), Nuruosmaniye (nr. 2906) ve Süleymaniye (Ayasofya, nr. 3194) kütüphanelerinde yazma nüshaları bulunan eser Mahmûd Zâyid tarafından neşredilmiştir (Beyrut 1971).

3. Taṭrîfü’l-mecâlis bi-ẕikri’l-fevâʾid ve’n-nefâʾis (Îżâḥu’l-meknûn, I, 294; Brockelmann’ın Taẓrîfü’l-mecâlis şeklinde kaydettiği eserin yazma nüshası için bk. GAL Suppl., II, 25).

4. el-Mevâhibü’s-seniyye (et-Tuḥfetü’l-behiyye) fî şerḥi’l-Üşnühiyye (el-Envârü’l-behiyye fî şerḥi Ferâʾiżi’l-Üşnühiyye). Şâfiî fakihi Abdülazîz el-Üşnühî’nin ferâize dair el-Kifâye’sinin (el-Üşnühiyye) şerhidir (Brockelmann, GAL, I, 489).

5. Muḫtaṣaru Kitâbi’l-Ḥayevân. Demîrî’nin eserinin muhtasarı olup bir nüshası Bodleian Library’dedir (a.g.e., II, 37).

İbn Kādî Şühbe’nin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: İrşâdü’l-muḥtâc ilâ tevcîhi’l-Minhâc (Nevevî’nin Minhâcü’ṭ-ṭâlibîn’ine yazdığı büyük şerhtir); Ṭabaḳātü’l-fuḳahâʾ; el-Levâmiʿu’l-muḍıyye mine’l-erbaʿîne’l-Bedriyye (İbn Kādî Şühbe’nin rivayetlerinin talebesi Ebü’l-Abbas İbnü’l-Lebbûdî tarafından yapılan tahrîci olup kırk Şâfiî âlimi tarikiyle gelen kırk hadisi ihtiva etmektedir); el-Mesâʾilü’l-muʿallemât bi’l-iʿtirâżât ʿale’l-Mühimmât. Bağdatlı İsmâil Paşa, Takıyyüddin İbn Kādî Şühbe’ye ait Kifâyetü’l-muḥtâc adlı Minhâcü’ṭ-ṭâlibîn şerhini Bedreddin’e nisbet eder (Îżâḥu’l-meknûn, II, 373).

BİBLİYOGRAFYA

İbn Kādî Şühbe, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye, neşredenin girişi, I, 24-25.

Sehâvî, eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ, VII, 155-156.

Süyûtî, Naẓmü’l-ʿiḳyân (nşr. Philip K. Hitti), Beyrut, ts. (el-Mektebetü’l-ilmiyye), s. 143.

Nuaymî, ed-Dâris fî târîḫi’l-medâris (nşr. Ca‘fer el-Hasenî), Kahire 1988, I, 165, 175, 224, 242, 295, 314, 315, 339, 405, 428, 440, 454-455, 464, 613-614.

İbn İyâs, Bedâʾiʿu’z-zühûr, III, 44.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 127, 731; II, 1521-1522, 1569, 1875.

Brockelmann, GAL, I, 489; II, 37; Suppl., II, 25.

Îżâḥu’l-meknûn, I, 169, 294; II, 79, 373, 475.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VIII, 232; IX, 105-106.

Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), VI, 58.

Selâhaddin el-Müneccid, Muʿcemü’l-müʾerriḫîne’d-Dımaşḳıyyîn, Beyrut 1398/1978, s. 252-253.

Cezzâr, Medâḫilü’l-müʾellifîn, III, 1219.

J. Schacht, “Ibn Ḳāḍī S̲h̲uhba”, EI² (İng.), III, 814.