İBN MAHLED el-ATTÂR

Ramazan 233’te (Nisan 848) muhtemelen Bağdat’ın doğusundaki Dûr mahallesinde doğdu. Ṭabaḳātü’l-Ḥanâbile’de (II, 74) bu tarihin 283 (896) olarak gösterilmesi bir baskı hatası olmalıdır. İbn Kesîr künyesini Ebû Ömer, dedesinin adını Ca‘fer olarak zikretmiştir. Attâr (güzel koku satıcısı) lakabıyla anılmasının sebebine dair bilgi yoktur. Hadis hocaları arasında Müslim, Hanbel b. İshak, Ya‘kūb b. İbrâhim ed-Devrakī, Zübeyr b. Bekkâr ve Za‘ferânî gibi âlimler bulunmakta; İbnü’l-Ciâbî, Âcurrî, İbn Şâhin, Dârekutnî, İbn Batta, İbn Cümey‘ el-Gassânî, Ebû Ca‘fer İbn Ebû Şeybe, İbn Ebû Hayseme, İbn Hâleveyh ve Ebü’l-Hasan İbnü’l-Furât kendisinden rivayette bulunanlar içinde yer almaktadır. Geniş ilmî birikimi ve rivayetinin çokluğu ile tanınan, Dârekutnî’nin “sika me’mun”, İbn Hacer el-Askalânî’nin “sika sika, sika meşhur” lafızlarıyla nitelendirdiği İbn Mahled 6 Cemâziyelâhir 331’de (15 Şubat 943) Bağdat’ta vefat etti. el-Bidâye’de onun yetmiş yedi yıl yaşadığının kaydedilmesi bir istinsah veya baskı hatası olmalıdır.

Eserleri. 1. Aḫbârü’ṣ-ṣıbyân. Çocukların yetiştirilmesi ve eğitimi, anne babanın çocuklara karşı sorumluluklarıyla ilgili hadis ve rivayetlerin bir araya getirildiği eser Abdullah Kennûn tarafından yayımlanmıştır (bk. bibl.).

2. Eḥâdîs̱ühû mimmâ inteḳāhü’l-Ḥabbâl ʿaleyh (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Mecmua, nr. 105, vr. 75-92).

3. el-Emâlî. Bir nüshası Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’dedir (Mecmua, nr. 51, vr. 97-102). Müellifin bir hadis meclisinde imlâ ettiği rivayetleri de aynı kütüphanede yer almaktadır (Mecmû‘, nr. 70, vr. 28-31).

4. Fevâʾid maʿa fevâʾidi’n-Neccâd ve Ḳaṣîdeti İbn Ebî Dâvûd fi’s-sünne (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Hadis, nr. 248, vr. 1-8).

5. el-Cüzʾ fîhi min ḥadîs̱i Ebî ʿAbdillâh Muḥammed b. Maḫled b. Ḥafs̱ el-ʿAṭṭâr ed-Dûrî ʿan şüyûḫih. Farklı konularda seksen yedi hadisten meydana gelen, Süleymaniye (Şehid Ali Paşa, nr. 546/14, vr. 103^a-107^a) ve Köprülü (nr. 1584, vr. 95^a-102^b) kütüphaneleriyle Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de (Mecmua, nr. 91/4, vr. 36^a-44^a) nüshaları bulunan bu cüz üzerinde İhsan Özkes yüksek lisans tezi hazırlamıştır (1990, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü).

6. Mâ revâhü’l-ekâbir ʿani’l-İmâm Mâlik (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Mecmua, nr. 98/17, vr. 202^a-209^b).

7. Ḥadîs̱ü İbni’s-Semmân ve Caʿfer b. Muḥammed b. Naṣr (Nuṣayr) el-Ḫuldî (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Hadis, nr. 348, vr. 174-185).

Kaynaklarda İbn Mahled’in ayrıca Eczâʾ fi’l-ḥadîs̱, Müsned fi’l-ḥadîs̱ (Kitâbü’l-Müsned, el-Müsnedü’l-kebîr), Kitâbü’l-Âdâb ve Kitâbü’s-Sünen fi’l-fıḳh adlı eserlerinin bulunduğu zikredilmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

İbn Mahled el-Attâr, Aḫbârü’ṣ-ṣıġār (nşr. Abdullah Kennûn, el-Akademiyye, sy. 3 içinde), Rabat 1986, s. 113-146.

İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (Teceddüd), s. 233.

Dârekutnî, es-Sünen, Beyrut 1966, I, 181.

Hatîb, Târîḫu Baġdâd, III, 310-311.

İbn Ebû Ya‘lâ, Ṭabaḳātü’l-Ḥanâbile, II, 73-74.

Sem‘ânî, el-Ensâb, V, 142-143, 356-358; VIII, 474.

İbnü’l-Cevzî, el-Muntaẓam, VI, 334.

İbnü’l-Müstevfî, Târîḫu İrbil (nşr. Sâmî es-Sakkār), Bağdad 1980, I, 130.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XV, 256-257.

a.mlf., Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, III, 828.

İbn Kesîr, el-Bidâye, XI, 207.

Yâfiî, Mirʾâtü’l-cenân, Beyrut 1970, II, 310.

İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, V, 374.

Süyûtî, Ṭabaḳātü’l-ḥuffâẓ (Ömer), s. 344-345.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 27.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, II, 331.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, VI, 36.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, XII, 9-10.

a.mlf., el-Müstedrek, Beyrut 1406/1985, s. 746.

Sezgin, GAS, I, 181.

Kettânî, er-Risâletü’l-müsteṭrafe, s. 90.

Elbânî, Maḫṭûṭât, s. 109.

Ramazan Şeşen v.dğr., Fihrisü maḫṭûṭâti Mektebeti Köprülü, İstanbul 1406/1986, II, 242.

İhsan Özkes, Muhammed b. Mahled ve Hadis Cüzü (yüksek lisans tezi, 1990), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Ali Refîî, “İbn Maḫled”, DMBİ, IV, 592.