İBN SULTÂN

12 Rebîülevvel 870 (2 Kasım 1465) tarihinde doğdu. Seriyyüddin İbnü’ş-Şıhne ve Burhâneddin en-Nâcî gibi hocalardan ders aldı. Dımaşk’ta Kassâiyye Medresesi ile, ikamet ettiği ve idaresini üstlendiği Zâhiriyye Medresesi’nin yanı sıra Emeviyye Camii’nde de hocalık yaptı. Sultan Kansu Gavri döneminde Mısır Kādılkudâtı İbnü’ş-Şıhne’ye nâib oldu. Zamanının meseleleriyle yakından ilgilenen İbn Sultân’a halk ve yöneticiler büyük saygı duyardı. Kahvenin haram olduğuna dair fetvası kaynaklarda bilhassa zikredilmektedir (Gazzî, II, 13; İbnü’l-İmâd, VIII, 284). 938 (1531) yılında Dımaşk nâibinin Emeviyye Camii’nin ortasına bir havuz yaptırma hazırlığına girişmesi üzerine bunun câiz olmadığını kendisine bildiren İbn Sultân, Dımaşk’ın ileri gelenleriyle yapılan toplantıda onları da ikna edince nâib durumu sormak için İstanbul’a şeyhülislâma bir mektup yazdı. İbn Sultân da el-Berḳu’d-dâmiʿ (lâmiʿ) fi’l-menʿi mine’l-birketi fi’l-câmiʿ adıyla bir eser yazdı (Gazzî, II, 13). Kendisi Hanefî olduğu halde ibadetlerini Şâfiî mezhebine göre yapan İbn Sultân (a.g.e., II, 14) takvâ sahibi ve hayır sever bir kişiydi. Emeviyye Camii’nde her cuma gecesi toplu halde zikir meclisi düzenleyenler için bir vakıf kurdu. İbn Sultân 27 Zilkade 950’de (21 Şubat 1544) Dımaşk’ta vefat etti ve Kalenderiyye Türbesi’ne defnedildi.

Eserleri. 1. Keşfü’l-ḥaḳāʾiḳ ʿan esrâri Kenzi’d-deḳāʾiḳ. Ebü’l-Berekât en-Nesefî’nin Hanefî fıkhının temel metinlerinden olan eserine yaptığı şerhtir (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Fıkhu’l-Hanefî, nr. 2544; ayrıca bk. Brockelmann, GAL Suppl., II, 267).

2. el-Cevâhirü’l-muḍıyye fî eyyâmi’d-devleti’l-ʿOs̱mâniyye. Yavuz Sultan Selim ve onun Suriye-Mısır seferine dairdir. Eserin elde bulunan tek yazması muhtemelen sultana takdim edilen nüshadır (Ahlwardt, IX, 241; Brockelmann, GAL, II, 373).

3. Fetḥu’l-meliki’l-ʿalîmi’l-mennân ʿale’l-Meliki’l-Muẓaffer Süleymân (Berlin Staatsbibliothek, nr. 5622). Kanûnî Sultan Süleyman’a ithaf edilen bir siyâsetnâme olup son iki bölümde Kanûnî’nin soyu ve ahlâkı, babasının menkıbeleri ve Mısır’ı ele geçirmesi anlatılmaktadır (Ahlwardt, V, 120; Brockelmann, GAL Suppl., II, 400).

Müellifin ayrıca afyonun haramlığına dair bir risâle yazdığı belirtilmektedir. İsmâil Paşa ve Kehhâle babası Kemâleddin İbn Sultân’ın Teşvîḳu’s-sâcid ilâ ziyâreti eşrefi’l-mesâcid adlı eserini Kutbüddin’e nisbet etmişlerdir (Îżâḥu’l-meknûn, I, 292; Muʿcemü’l-müʾellifîn, XI, 254; krş. Gazzî, I, 51).

BİBLİYOGRAFYA

Gazzî, el-Kevâkibü’s-sâʾire, I, 51; II, 12-14.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1516.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, VIII, 283-284.

Ahlwardt, Verzeichnis, V, 46, 120; IX, 240-241.

Brockelmann, GAL, II, 373; Suppl., II, 267, 400.

Îżâḥu’l-meknûn, I, 292.

Ziriklî, el-Aʿlâm, VII, 285.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, XI, 254.

Selâhaddin el-Müneccid, Muʿcemü’l-müʾerriḫîne’d-Dımaşḳıyyîn, Beyrut 1398/1978, s. 289.

M. Mutî‘ el-Hâfız, Fihrisü maḫṭûṭâti Dâri’l-kütübi’ẓ-Ẓâhiriyye: el-Fıḳhü’l-Ḥanefî, Dımaşk 1401/1981, II, 105-106.

Babinger (Üçok), s. 62.

Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 113.