İBNÜ’s-SAFFÂR, Ebü’l-Velîd

2 Zilkade 338’de (23 Nisan 950) Kurtuba’da (Córdoba) doğdu. Öğrenimini memleketinde tamamladı. Ebû Bekir İbnü’l-Ahmer’den Nesâî’nin es-Sünen’ini, Ebû Îsâ el-Leysî’den İmam Mâlik’in el-Muvaṭṭaʾını rivayet etti. Ayrıca İbn Zerb’den fıkıh, Hasan b. Reşîḳ el-Askerî gibi hocalardan fıkıh ve hadis tahsil etti; Dârekutnî’den de icâzet aldı. Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Amr ed-Dânî, İbn Hazm, İbn Abdülber en-Nemerî, Bâcî, İbnü’l-Hazzâ ve İbnü’t-Tallâ‘ ondan istifade eden âlimlerden bazılarıdır.

Değişik görevlerde bulunan İbnü’s-Saffâr, Batalyevs’e (Badajoz) kadı olarak gönderildi, bir müddet sonra bu görevi bırakınca buradaki Zehrâ Camii’ne hatip olarak tayin edildi, bu arada şûra üyeliği görevini de yürüttü. Daha sonra Kurtuba Camii imamlığı, bir süre de vezirlik yaptı. Bu görevden azledilince evine çekildiyse de ilerlemiş yaşına rağmen III. Hişâm tarafından 419’da (1028) Kurtuba kadılığına tayin edildi ve ölünceye kadar bu görevini sürdürdü. Hadis ilimleri ve fıkıh alanında iyi yetişmiş bir âlim, güzel konuşan bir vâiz olduğu, sûfiyâne şiirler yazdığı, zühd hayatına önem verdiği belirtilen İbnü’s-Saffâr 28 Receb 429’da (6 Mayıs 1038) vefat etti ve İbn Abbas Kabristanı’na defnedildi.

İbnü’s-Saffâr’ın kaynaklarda adı geçen eserleri şunlardır: el-Muvaʿʿab fî şerḥi (tefsîri)’l-Muvaṭṭaʾ, Feżâʾilü’l-munḳaṭıʿîne ilallāhi ʿazze ve celle, et-Tesellî ʿani’d-dünyâ bi-teʾmîli ḫayri’l-âḫirah, Kitâbü Ṭıbbi’l-ḳulûb eş-şâfî min elemi’ẕ-ẕünûb, el-İbtihâc bi-maḥabbeti’l-lâhi teʿâlâ, et-Teysîr ve’t-tesbîb ve’l-iḫtiṣâṣ ve’t-taḳrîb, Ünsü’l-vaḥîd, Feżâʾilü’l-enṣâr, Kitâbü’l-Muʿammerîn, Feżâʾilü’l-müteheccidîn, Duʿâʾü’ṣ-ṣâliḥîn, Kitâbü Maḥabbeti’llâh, Kitâbü’l-Mevâḳıf, Mesâʾilü İbn Zerb, el-Mûcizü’l-kâfî, Kitâbü’l-ʿİbâd, Kitâbü’l-Müstaṣriḫîne bi’llâhi sübḥânehû ve teʿâlâ ʿinde nüzûli’l-belâ, Kitâbü’l-Ḥikâyât.

BİBLİYOGRAFYA

Humeydî, Ceẕvetü’l-muḳtebis (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire 1410/1989, II, 613.

Feth b. Hâkān el-Kaysî, Maṭmaḥu’l-enfüs ve mesraḥu’t-teʾennüs fî müleḥi ehli’l-Endelüs (nşr. M. Ali Şevâbike), Beyrut 1403/1983, s. 59-60.

Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik, IV, 739.

İbn Hayr, Fehrese, s. 287.

İbn Beşküvâl, eṣ-Ṣıla (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Beyrut 1410/1989, III, 981-982.

Dabbî, Buġyetü’l-mültemis (Ebyârî), II, 688.

İbn Saîd el-Mağribî, el-Muġrib, II, 159.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XVII, 569-570.

Nübâhî, Târîḫu ḳuḍâti’l-Endelüs (nşr. Meryem Kāsım Tavîl), Beyrut 1415/1995, s. 126-127.

İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müẕheb, II, 374-375.

İbn Kunfüz, Vefeyât (nşr. Âdil Nüveyhiz), Beyrut 1971, s. 238.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 495; II, 1707.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 572.

Îżâḥu’l-meknûn, I, 285-287.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, XIII, 348-349.

Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), VIII, 262.

Hasan Yûsufî Eşkûrî, “İbn Ṣaffâr”, DMBİ, IV, 112-113.