İBNÜ’s-SİKA es-SAYRAFÎ

670 (1272) yılından sonra Musul’da doğdu. Sarraf olan dedesine nisbetle Sayrafî diye meşhur oldu. Reşîdüddin İbn Ebü’l-Kāsım ve İmâdüddin İbnü’t-Tabbâl gibi âlimlerden faydalandığına göre tahsilini Bağdat’taki Müstansıriyye Medresesi’nde yapmış olmalıdır (Zehebî, I, 177; II, 204; Fâsî, I, 142, 469). Öğrenimini tamamladıktan sonra Dımaşk’taki Sümeysâtiyye Hankahı Kütüphanesi’ne müdür oldu ve hayatının sonuna kadar bu görevini sürdürdü. Zehebî’nin dindar, zâhid ve hayır sever bir kişi olarak tanıttığı İbnü’s-Sika adı geçen hankahta sûfîler arasında yaşamış, güzel yazısıyla çok sayıda kitap istinsah etmiş; hadis, fıkıh, İslâm ahlâkı ve tasavvuf konularında eserler yazmıştır. İbnü’s-Sika Cemâziyelâhir 742’de (Kasım 1341) Dımaşk’ta vefat etti ve Sûfîye Kabristanı’nda toprağa verildi.

Eserleri. 1. Ḫulâṣatü’l-menḳūl min eḥâdîs̱i’r-Resûl. Müellif bu çalışmasında, İbnü’l-Esîr’in Câmiʿu’l-uṣûl’ündeki mukaddime ve levâhik bölümleriyle mükerrerleri çıkararak, hadisleri Rezîn b. Muâviye el-Abderî’nin Tecrîdü’ṣ-ṣıḥâḥi’s-sitte’siyle karşılaştırıp Tirmizî’nin hadisler hakkındaki “sahih, hasen” gibi değerlendirmelerini ilâve etmek suretiyle eserin aslına göre bir düzenleme yapmış, hadislerin kaynaklarına rumuzlarla işaret etmiş ve sayfa kenarında garîb kelimeleri açıklamıştır. İki ciltten meydana gelen eserin I. cildi Dımaşk’ta 20 Zilkade 720’de (22 Aralık 1320), II. cildi 8 Şâban 721’de (2 Eylül 1321) tamamlanmış olup müellif hattıyla yazılmış nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (Şehid Ali Paşa, nr. 405, 406).

2. Maṭlabü’l-vüṣûl ilâ ittibâʿi sünneti’r-Resûl. Nevevî’nin Riyâżü’ṣ-ṣâliḥîn ve el-Eẕkâr’ındaki hadislere Ṣaḥîḥayn’dan seçilen hadislerin de eklenmesiyle beş ana bölüm halinde düzenlenen eserde farz ve nâfile ibadetler, insanı mânen yücelten faziletler, helâk edici günahlar, mubah âdetler ve kıyamet günü meydana gelecek olaylar ele alınmıştır. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan I. cildi (Şehid Ali Paşa, nr. 574) ilim, iman, namaz, zekât ve sadaka, oruç, hac, Kur’an okuma, zikir ve dua konularının yer aldığı birinci bölümünü ihtiva etmektedir. Tamamının günümüze ulaşmadığı anlaşılan kitabın aynı cildinden diğer bir nüsha da British Museum’da (Or., nr. 6519) bulunmaktadır (Brockelmann, GAL Suppl., II, 203).

3. el-Evâmir ve’n-nevâhî. Kütüb-i Sitte’de yer alan bu konulara dair hadislerin bir araya getirildiği eser iki kısma ayrılmış, birinci kısımda 424 başlık altında 934 hadis, ikinci kısımda 445 başlık altında 758 hadis kaydedilmiştir. Konu başlıkları alfabetik olarak düzenlenen ve hadislerdeki bazı garîb kelimelerle ilgili açıklamalara yer verilen eser tek nüshasına dayanılarak yayımlanmıştır (Mekke 1417/1997; nşr. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâil eş-Şâfiî, Beyrut 1418/1998).

4. el-Fetâva’n-nebeviyye fi’l-mesâʾili’d-dîniyye ve’d-dünyeviyye. Fıkıh konularına göre düzenlenen eserin sonu eksik bir nüshası Kahire’de bulunmaktadır (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, Umumi, nr. 4984 [Fıkıh, nr. 135]; ayrıca bk. Fihristü’l-kütübi’l-ʿArabiyyeti’l-maḥfûẓa fi’l-Kütübḫâneti’l-Ḫidîviyye, VI, 160; Brockelmann, GAL, II, 208).

İbnü’s-Sika es-Sayrafî ayrıca, Kitâbü’l-Vaʿd ve’l-vaʿîd adlı bir eser kaleme aldığını ve bu çalışmasında insan bedenindeki organları ilgilendiren günah ve sevaplara dair hadisleri topladığını söylemektedir (el-Evâmir ve’n-nevâhî, s. 296).

BİBLİYOGRAFYA

İbnü’s-Sika es-Sayrafî, el-Evâmir ve’n-nevâhî (nşr. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâil eş-Şâfiî), Beyrut 1418/1998, s. 296, 492.

Zehebî, Muʿcemü’ş-şüyûḫ: el-Muʿcemü’l-kebîr (nşr. M. Habîb el-Hîle), Tâif 1407, I, 177, 216-217; II, 204.

Fâsî, Ẕeylü’t-Taḳyîd fî ruvâti’s-sünen ve’l-mesânîd (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut 1410/1990, I, 142, 469.

İbn Kādî Şühbe, et-Târîḫ (nşr. Adnân Dervîş), Dımaşk 1994, I, 266.

İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, II, 65.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 345.

Fihristü’l-kütübi’l-ʿArabiyyeti’l-maḥfûẓa fi’l-Kütübḫâneti’l-Ḫidîviyye, Kahire 1308, VI, 160.

Brockelmann, GAL, II, 208; Suppl., II, 203.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 315.

Îżâḥu’l-meknûn, II, 158.