| Tez Künye | Durumu | ||
| Azerbaycan siyasi tarihinde Nesip Bey Yusufbeyli: 1881-1920 / Nesib Bey Yusufbeyli (1881-1920) and his role in the political hisyory of Azerbaijan Yazar:İBRAHİM SUSLU Danışman: DOÇ. DR. NESRİN SARIAHMETOĞLU Yer Bilgisi: Marmara Üniversitesi / Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü / Türk Tarihi Ana Bilim Dalı / Genel Türk Tarihi Bilim Dalı Konu:Siyasal Bilimler = Political Science ; Tarih = History Dizin:Nesip Bey Yusufbeyli = Nesip Bey Yusufbeyli ; Siyaset = Politics ; Siyasetçiler = Politicians ; Siyasi tarih = Political history | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2012 208 s. | ||
| Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin kurucularından Nesip Bey Yusufbeyli, 5 Temmuz 1881’de Gence’de doğdu. Siyaset adamı, aynı zamanda bir aydın olan Yusufbeyli’nin, babası Yusuf Bey, annesi ise Cemile Hanım’dır. Gence’de Usul-i Cedit mektebinden sonra 1900 yılında Gence Klasik Gimnaziyası’ndan mezun oldu. Yüksek öğrenimine sırasıyla Petersburg Teknoloji Enstitüsü, Novorossiysk Üniversitesi (Tıp Fakültesi), Odessa Üniversitesi (Hukuk Fakültesi) ve Harkov Üniversitesi’nde devam etse de çeşitli nedenlerden dolayı bu okulları bitiremedi. Odessa’daki öğrenimini yarıda bırakıp İsmail Gaspıralı’nın kızı Şefika Gaspıralı ile evlenmiş ve bir süre Kırım’da yaşamıştır. Bu evlilikten Zühre ve Niyazi adında iki çocuk sahibi olan Nesip Bey, 1906-1912 yılları arasında Tercüman gazetesinde siyasi, ideolojik, sosyal ve kültürel içerikli yazılar yazdı. Onun Azerbaycan-Kırım edebi ilişkilerinin oluşmasında rolü büyüktür. Nesip Yusufbeyli, 1908 yılında bir müddet İstanbul’da yaşadı, ?İttihat ve Terakki Partisi?nin ileri gelenleri ve Türkçülük akımının önderleri ile yakın ilişkide bulundu. Gence’de ?Gayret Teşkilatı?, ?Difai Teşkilatı? ve ?Gence Milli Komitesi? gibi teşkilatların kuruculuğunda yer alarak aktif siyasi faaliyetlerde bulundu. Belediye İdaresi üyeliği, Müslüman Cemiyeti Hayriye, Müslümanlar Arasında Maarifi Yayan Cemiyet, Aktörler Cemiyeti ve Medrese-i Ruhaniye Yusufbeyli’nin Gence’de 1910 yılından itibaren yer aldığı önemli sosyal ve kültürel kurumlar arasındaydı. Onun, Azerbaycan gençliğinin dünyadaki gelişmelerden haberdar olmasında ve toplum hayatında bir milli uyanışın başlamasında büyük etkisi oldu. Rusya’daki 1917 Şubat İhtilali sonucunda mevcut koşullardan yararlanan Nesip Bey, yakın arkadaşlarıyla beraber Mart sonunda ?Türk Âdem-i Merkeziyet Partisi?ni kurdu. Daha sonra Azerbaycan’ın muhtariyeti yolunda M. E. Resulzade’nin ?Müslüman Demokratik Müsavat Partisi? ile partisini birleştirmiş ve Azerbaycan halkının kaderinde doğrudan söz sahibi olan ?Müsavat Partisi?nin meydana gelmesini sağlamıştır. Yusufbeyli, Zakafkazya Seymi ve Cumhuriyeti’nde Maarif Bakanlığı’nda bulunduktan sonra bağımsız Azerbaycan Halk Cumhuriyeti döneminde Başbakan Fethali Han Hoyski kabinesinde; Başbakan Yardımcılığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Din İşleri Bakanlığı görevlerinde bulundu. Bu dönemde Bakü’nün düşman işgalinden kurtarılmasında Osmanlı yardımının sağlanmasında onun büyük rolü oldu. 14 Nisan 1919’da Başbakan olan Nesip Bey Yusufbeyli döneminde Azerbaycan, devlet kurumlarıyla kuruluşunu büyük ölçüde tamamladı. Azerbaycan, 12 Ocak 1920’de uluslararası alanda de-facto olarak tanındı. Yine bu dönemde eğitimden sosyal, ekonomik ve kültürel alanlara kadar köklü reformlar yapıldı. Nesip Bey Yusufbeyli, 27 Nisan 1920’de Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin Sovyet-Rusya tarafından hâkimiyet altına alınmasından sonra kimliği belirsiz kişiler tarafından Kürdemir’de öldürüldü. | |||
| Nesip Bey Yusufbeyli, an intellectual and politician, one of founders of the People?s Republic of Azerbaijan, was born in Gence at 5 July 1881. His father was Yusuf Bey and his mother was Cemile Hanım. After studying at a New Method (Usûl-i Cedid) School at Gence city, he was graduated from Gence Classical Gymnasia in 1900. He continued to study at the Institute of Technology at Petersburg, Novorossiysk University (Faculty of Medicine), Odessa University (Faculty of Law) and Harkov University, but he couldn?t finish those schools. He married to Şefika Gaspıralı, the daughter of Ismail Gaspıralı and lived in Crimea for some time. Nesip Bey had two children named Zühre and Niyazi from this marriage. He wrote political, ideological, social and cultural articles between the years from 1906 to 1912. He played an important role in building literary and cultural contacts between Azerbaijan and Crimea. Nesip Yusufbeyli lived in Istanbul for some time in 1908 and had established close relations with the leaders of the Committee of Union and Progress (Ittihat ve Terakki) Party. Then, he played active role in the foundation of organizations such as ?Gayret Teşkilatı?, ?Difai Teşkilatı? and ?Gence Milli Komitesi? in Gence. For some time he became a member at the Municipality Administration. From 1910 on, he took part in important organizations in Gence such as Muslim Charity Association, Association for Spreading Literacy, Association for Drama Writers and Madrasah of Religion. He actively took part in the beginning of national progress in social life and made influence upon Azerbaijan youth. Nesip Bey founded ?Türk Adem-i Merkeziyet Partisi? with his friends at the end of March 1917. Later, he combined his party with ?Müslüman Demokratik Müsavat Partisi? of M. E. Resulzade. The new organisation gained a new name: Musavat Party. Yusufbeyli became the Minister of Education during the short period of Zakafkazya Assembly. Then, he under took several duties, as vice-President, and as Minister (of Education, Finance, Religious Affairs) during the period of Azerbaijanian Independency between 1918-20. He played important roles in saving Baku from foreign forces and acquiring the help of the Ottoman State. He became President in 14 April. Under his presidency, Azerbaijan accomplished important reforms in the fields of education, social and cultural life. He was killed in 1920, shortly after the invasion of Azerbaijan by Soviet powers. | |||