İPEKTEN, Halûk

Aslen Ispartalı olan ve hâkimlik yapan babasının görevi dolayısıyla bulunduğu Kırklareli’nin Saray ilçesinde doğdu. İstanbul’da Karagümrük Ortaokulu’nu, Vefa Lisesi’ni bitirdi (1949). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu (1954). Kayseri Pazarören İlköğretmen Okulu’nda Türkçe öğretmenliği (1954-1955) ve İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nde (Türkiyat Enstitüsü) kütüphane memurluğu (1955-1959) yaptıktan sonra Erzurum Atatürk Üniversitesi’ne eski Türk edebiyatı asistanı olarak girdi (1959). 1962’de doktorasını tamamladı. Alanıyla ilgili araştırmalar yapmak üzere gittiği Paris’te iki yıl kaldı (1963-1965). 1969’da doçent, 1988’de profesör oldu. 29 Eylül 1992’de öldü. Kabri Erzurum Asrî Mezarlığı’ndadır.

Ali Nihad Tarlan’ın doktora öğrencisi olan Halûk İpekten, İstanbul Dârülfünunu’nda Ferit Kam’la başlayan “şerh-i mütûn” geleneğini takip ederek divan şiirinin açıklanmasında şiirin şeklî yapısından, mantığından, belâgatından ve ortak kültüründen uzaklaşmadan sağlam bilgiye dayanan, serbest yorumlara iltifat etmeyen bir metodu tercih etmiştir. Bu tarz metin şerhlerini akademik çevrelerde en çok yazıya geçirip yayımlayanlardandır. Halûk İpekten, üniversitelerdeki Türk dili ve edebiyatı programlarında şuarâ tezkireleri üzerinde de en fazla duran ve yaptırdığı doktora tezleriyle bunların önemlilerinin gün ışığına çıkmasını sağlayan bir ilim adamıdır. Sultan Veled’den Osman Nevres’e kadar otuz iki şairin divanlarını tarayarak bunlarda hangi aruz kalıplarının kullanıldığını gösteren Eski Türk Edebiyatı: Aruz Ölçüsü adlı eseri orijinal çalışmalarındandır.

İlmî makaleleri Türkiyat Mecmuası, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi ve Tarih Dergisi’nde, ansiklopedi maddeleri İslâm Ansiklopedisi, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi ile Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’nde yayımlanan Halûk İpekten’in ölümünden sonra çıkan kitapları ders notlarından derlenerek hazırlanmıştır.

Eserleri. Nailî-i Kadim Divanı (doktora tezi, İstanbul 1970); Nailî-i Kadim, Hayatı ve Edebî Kişiliği (Ankara 1973); Fuzûlî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları (Ankara 1973, ilâveli yeni basım, Ankara 1991); Karamanlı Nizamî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (Ankara 1974); İsmetî Divanı (Ankara 1974); Eski Türk Edebiyatı: Nazım Şekilleri (Ankara 1985); Nâilî: Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler (Ankara 1986); Nailî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklanması (Erzurum 1987); Bâkî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları (Erzurum 1988; Ankara 1993); Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü (Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey ile birlikte, Ankara 1988); Türk Edebiyatının Kaynaklarından Türkçe Şuarâ Tezkireleri (Erzurum 1988, 1991); Enderunlu Vâsıf (Ankara 1989); Eski Türk Edebiyatı: Aruz Ölçüsü (Erzurum 1989); Şeyh Galib, Hayatı, Sanatı, Eserleri (Ankara 1993, 1996); Nef’î, Hayatı, Sanatı, Eserleri (Ankara 1996); Divan Edebiyatında Edebî Muhitler (doçentlik tezi, İstanbul 1996); Basılı Divanlar Kataloğu (Mustafa İsen’le birlikte, Ankara 1997). Eski Türk Edebiyatı: Nazım Şekilleri ile Eski Türk Edebiyatı: Aruz Ölçüsü adlı eserleri, daha sonra birleştirilerek Eski Türk Edebiyatı: Nazım Şekilleri ve Aruz adıyla tek kitap halinde tekrar yayımlanmıştır (İstanbul 1994).

BİBLİYOGRAFYA

Orhan Okay, “Bir Dostun Ardından”, Yedi İklim, IV/32, İstanbul 1992, s. 64-65.

Mustafa İsen, “Halûk Hocamın Ardından”, a.e., s. 66-67.

Rıdvan Canım, “Prof. Dr. Halûk İpekten ve Türk Şuara Tezkireleri”, a.e., s. 79-80.

Metin Akkuş, “Metin Şerhi Geleneği, Tarlan Mektebinden Halûk İpekten’e”, a.e., s. 67-68.

a.mlf., “Prof. Dr. Halûk İpekten Bibliyografyası”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I, Erzurum 1993, s. 3-7.

Erdoğan Uludağ, “Prof. Dr. Halûk İpekten”, a.e., s. 1.

“İpekten, Halûk”, TDEA, IV, 402.