| Tez Künye | Durumu | ||
| Osmanlı Devleti’nde öldürülen Şeyhülislamlar / Murdered Shaikh al-Islams in the Ottoman Empire Yazar:İSMAİL KATGI Danışman: YRD. DOÇ. DR. MURAT ÇELİKDEMİR Yer Bilgisi: Gaziantep Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Ahızade Hüseyin Efendi = Ahızade Hüseyin Efendi ; Hoca Mesud = Hoca Mesud ; Osmanlı Devleti = Ottoman State ; Osmanlı tarihi = Ottoman history ; Seyyid Feyzullah Efendi = Seyyid Feyzullah Efendi ; Ölüm cezası = Death penalty ; Şeyhülislam = Seyhulislam ; Şeyhülislam Feyzullah Efendi = Şeyhulislam Feyzullah Efendi ; Şeyhülislamlık = Şeyhulislam | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2011 471 s. | ||
| Diğer Türk-İslâm devletlerinde olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de henüz kuruluş aşamasında dini meselelerin çözümü amacıyla müftüler görevlendirilmiş ve zaman içinde başkentteki baş-müftü ?şeyhülislâm? olarak anılmaya başlanmıştır. Bürokratik bir müessese olarak II. Murad döneminde ihdas edilmiş olduğu düşünülen Şeyhülislâmlık, ulemâ sınıfının en üst mercii olarak devlet ve toplum yaşamında önemli bir nüfûz ve etkinliğe sahip olmuş; özellikle Zenbilli Ali Efendi, Kemalpaşazade ve Ebussuud Efendi dönemlerinde önemli bir nüfûz kazanmıştır. Ancak 17. yüzyıl ile birlikte ilmiye teşkilatındaki bozulmalar şeyhülislâmlık kurumunu da olumsuz etkilemiş; şeyhülislâmlar, kuruluş misyonlarının dışına çıkarak ve giderek siyasete müdahil bir konum alarak, kurumun yozlaşmasına zemin hazırlamışlardır. Bu durum onların sık sık azledilmelerine ve hatta katledilmelerine sebep olmuştur. Osmanlı devletinde ulemâ sınıfının ?siyaseten katl?den bağışık olmasına rağmen bu zümrenin en üst mercii olan ve gerek devlet idaresinde ve gerekse toplum yaşamında müstesna bir mevkiye sahip olan şeyhülislâmların katledilmesi oldukça ilginç bir durum arz etmektedir. İslâm hukuku devlet başkanına ölüm cezasına hükmetmek yetkisini tanımıştır. Osmanlı padişahları ise örfî tasarruflarına dayanarak bu yetkiyi fazlasıyla kullanmışlar ve çoğu zaman da ulemânın fetvâsına başvurmuşlardır. Padişahın siyaseten katle dair pek çok sebebi vardır; özellikle siyasal suçlar bunun içerisine girmektedir. Osmanlı Devleti’nin tek ve mutlak hakimi olan padişahın meşruiyetini sorgulamak ya da onu tahttan indirmeye teşebbüs etmek açık bir siyaseten katl sebebidir. Maktûl şeyhülislâmların da bu tür bir girişim sonucu katledildikleri görülecektir. Osmanlı devletinde padişahın emriyle katledilmiş üç şeyhülislam vardır. Bunlardan Ahîzade Hüseyin Efendi (ö. 1634) IV. Murad zamanında, Hocazâde Mes’ud Efendi (ö. 1656) IV. Mehmed zamanında ve Feyzullah Efendi (ö. 1703) III. Ahmed zamanında padişahın fermanı ile katledilmişlerdir. Ahizâde Hüseyin Efendi ve Hocazâde Mes’ud Efendi padişahı hal’ edecekleri suçlamasıyla, Feyzullâh Efendi ise daha çok padişah üzerindeki nüfuzunu kendiçıkarlarınak kullandığı için katledilmişlerdir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Şeyhülislâm, siyâseten katl, Ahîzâde Hüseyin Efendi, Hocazâde Mes’ud Efendi, Seyyid Feyzullâh Efendi | |||
| As there was in other Turkish-Islamic states, for the solution of the religious matters in Ottoman Empire, muftis were employed and gradually the head-mufti who was in the capital city was called as Shaykh al-Islam. The institution of Shaykh al-Islam which is thought to have been estabished during the reign of Murad 2nd as a bureaucratic institution , as the highest authority of the Ulema class, the Shaykh al-Islams had a significant influence and activity over the state and the society and this institution gained a significant influence especially with Zenbilli Ali Efendi, Kemalpaşazade ve Ebussuud Efendi. However, in the 17th century, the detoriation of İlmiye organization had a negative impact over the instituition of Shaykh al-Islam; the Shaykh al-Islams got out of their aim of foundation by intervening in politics, therefore they caused the degeneration of the institution. This situation resulted in their frequent dismissal and even their murders. In the Ottoman Empire although the Ulema class is out of political-slay, the murder of Shaykh al-Islams who had a significant influence over both the state and society as the highest authority of the Ulema Class supplies a reasonably interesting situation. Islamic law gave the president the authority to rule the death penalty. The Ottoman sultans used their power highly as based on their savings of customs and applied to the fatwas of the scholars. The sultans had many reasons over the politically slay; this includes especially the political crimes. The attempts of dethrone and to question the legitimacy of the sultan of the Ottoman Empire who is the absolute ruler of the state are the clear causes of `politically-slay?. It is clear to see that the victim Shaykh al-Islams were killed as a result of such a venture. In the Ottoman Empire, there are three Shaykh al-Islams who were killed with the order of the Sultans. For example: Ahîzade Hüseyin Efendi (1634) during the reign of IV. Murad, Hocazâde Mes?ud Efendi (1656) during the reign of IV. Mehmed and Feyzullah Efendi (1703) during the reign of III. Ahmed were killed with the ordinance of the sultan. Ahizâde Hüseyin Efendi and Hocazâde Mes?ud Efendi were killed with the crime of `Padişah-ı hal? and Feyzullâh Efendi was killed because of the misuse of his influence over the sultan.Key Words: Ottoman Empire, Shaikh al-İslam, siyaseten katl, Ahizâde Hüseyin Efendi, Hocazâde Mes?ud Efendi, Seyyid Feyzullâh Efendi | |||