Javid Huseynov. Rusların Hazar Denizi sahasına yayılması (1700-1750). Yüksek lisans tezi (2023)

Javid Huseynov. Rusların Hazar Denizi sahasına yayılması (1700-1750). Yüksek lisans tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2023, X+108 s.

Özet

Rusların 17. yüzyılın ikinci yarısında Razin komutasında başlayan Azerbaycan topraklarına yönelik saldırıları, 18. yüzyıldan itibaren daha da genişleyerek işgal politikası haline dönüşmüştür. Razin liderliğindeki Rus ordusu Azerbaycan topraklarında eylemlerini gerçekleştirdikten sonra Safevî İmparatorluğu toparlanma sürecine girmiş ve iki devlet arasında ateşkes sağlanmıştır. Bu durum Rusya’nın başına I. Petro’nun geçmesiyle yeniden değişmiştir. 1721 yılında çeşitli nedenler ve amaçlarla I. Petro, Hazar’ın batı kıyılarına yayılmaya başladı. Safevî İmparatorluğu’nun zayıflaması ve bu yayılmalara karşılık verebilecek güçte olmaması, 1723 yılında Hazar kıyısındaki toprakların Rusya İmparatorluğu’na, iç ve batı kısmındaki toprakların ise Osmanlı İmparatorluğu’nun kontrolüne girmesine neden oldu. Diğer yandan, Afgan isyanları Safevî İmparatorluğu’nun varlığını tehlikeye attı. 1736 yılına gelindiğinde Nadir Han kendini şah ilan ederek Safevî İmparatorluğu’na son verdi. 11 yıllık Nadir Şah yönetimi daha sonra yerini 13 hanlığa bıraktı. 18. yüzyılın başından beri uygulanan işgal politikası 1813 ve 1828 yıllarında Azerbaycan’ın Romanovlar ve Kaçarlar Hanedanları arasında bölünmesiyle sonuçlandı.

Abstract

The Russian attacks under the command of Razin on Azerbaijani lands in the second half of the 17th century expanded further at the beginning of the 18th century and turned into an occupation policy. After the Russian army led by Razin carried out its actions on the territory of Azerbaijan, the Safavid Empire was able to recover and relations between the two states turned into a ceasefire. This situation changed with coming of Peter I to the head of Russia. In 1721, for various reasons and purposes, Peter I marched to the western shores of the Caspian region. The weakening of the Safavid Empire and its inability to respond to these marches caused passing the control of the lands of the Caspian coast to the Russian Empire, and the lands in the inner and western parts to the Ottoman Empire in 1723. In addition, Afghan revolts endangered the existence of the Safavid Empire. Nadir Khan declared himself as “shah” in 1736 and ended the Safavid Empire. Nadir Shah ruled his state 11 years and later 13 khanates rule emerged. The occupation policy implemented from the beginning of the 18th century resulted in the division of Azerbaijan between the Romanovs and the Qajars Dynasties in 1813 and 1828.