Joseph de Tournefort. Tournefort seyahatnamesi (2013)

Joseph de Tournefort. Tournefort seyahatnamesi. 4. baskı. Çevirenler: (Birinci kitap) Ali Berktay, (İkinci kitab) Teoman Tunçdoğan; Edisyon, giriş, notlama ve kaynakça: Stefanos Yerasimos; Düzelti: Nurettin Pirim; Kitap Yayınevi: 87, Sahaftan seçmeler dizisi: 6. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2013, 313+283 s. ISBN 9789758704972

İçindekiler:

Giriş/Stefanos Yerasimos … 7

Birinci kitap: Ege adaları

Birinci mektup … 57
İkinci mektup … 79
Üçüncü mektup … 97
Dördüncü mektup … 125
Beşinci mektup … 154
Altıncı mektup … 175
Yedinci mektup … 206
Sekizinci mektup … 218
Dokuzuncu mektup … 240
Onuncu mektup … 256
Kaynakça … 282
Dizin … 297

İkinci kitap: Türkiye, Gürcüstan, Ermenistan

On birinci mektup … 9
On ikinci mektup … 28
On dördüncü mektup … 59
On beşinci mektup … 89
On altıncı mektup … 99
On yedinci mektup … 114
On sekizinci mektup … 122
On dokuzuncu mektup … 165
Yirminci mektup … 198
Yirmi birinci mektup … 216
Yirmi ikinci mektup … 241
Kaynakça … 260
Dizin … 261

Fransız botanikçi, Paris Kraliyet Botanik Bahçesi’nde botanik profösörü, Fransız Bilimler Akademisi üyesi Joseph Pitton de Tournefort’un [Jözef Pitton dö Tuğnöfağ] (d. 1656 – ö. 1708) seyahetine yardımcıları olarak daha iki kişi de katılmıştır: Anspach’lı bir Alman hekim olan Gundelscheimer ve Champagne bölgesindeki Chalon’dan ressam Aubriet. Üç adam 9 Mart 1700’de Paris’ten ayrılır ve seyyahımızın memleketi olan Aix’te kısa bir süre kaldıktan sonra ayın 27’sinde Marsilya’ya varırlar. 23 Nisan’da Marsilya limanından ayrılan gemileri Girit’e doğru yola çıkar. Niye seyahate bu adadan başlamaktadır? Çünkü Tournefort’un da zihni, o çağın tüm bitkibilimcileri gibi, Girit florasından çok söz eden Eskiçağ yazarların yapıtlarıyla doludur. … Gürcistan ve Azerbaycan topraklarıyla, Safevi tebaası Ermenilerle ilgili bahsler seyyahın 18, 19 ve 20’ci mektuplarında yer almaktadır. Tournefort 6 Temmuz’da Erzurumdan yola çıkmalarıyla Eylül ayında Erzuruma tekrar dönmeleri arasındaki zaman kesiminde yaptığı seyahati (Kars, Tiflis, Kazak ülkesi, Üçkilise, Erivan ve diğer bulundukleri şehir ve bölgeleri anlatır) 18 ve 19. mektuplarda anlatılmakta. 20. metkupta Erzurumda, özellikle kaldıkları monastırda Ermenilerle konuşarak onların kendisinden toplayarak yazdığı bilgiyi aktarmaktadır.

Arka kapaktan:

Fransa krallık bahçelerinin, başka bir deyişle günümüzdeki Doğa Tarihi Müzesi’nin bitkibilimcisi Joseph Piton de Tournefort, bu kurumun düzenlediği araştırma gezilerinin öncüsüdür. XIV. Louis ve bakanı Pontchartrain’in buyruğuyla yeni bitkiler bulmak göreviyle 1700’de Levant’a gönderilen J. P. De Tournefort, yalnızca bitkibilimcilik görevini yapmakla yetinmemiş, doğmakta olan Aydınlanma Çağının Doğu insanları ve toplumlarına yönelik yeni bakışını da biçimlendirmiştir.
Anlatısının birinci cildi, Ege adalarının hemen hemen eksiksiz bir incelemesini kapsar. Otuz beş ada ve adacığı ziyaret eder ve başka adaları da yerinde derlediği bilgilerle betimler. Tournefort bu adalara günümüzün bir turisti gibi bakmaz, bunun yerine rüzgarların ve korsanların kemirdiği bir toplumu, salgın hastalıkları, batıl inançları, günlük yaşamları ve acımasız yöneticileri ile ilk kez açık seçik gözler önüne serer. Tournefort ikinci ciltte önce uzun uzun İstanbul’u anlatır. Sonra da Anadolu’ya boydan boya aşarak bizi 18. yüzyılın hemen başlarındaki Tokat, Trabzon, Kars, Ağrı, Amasya, Ankara, Erzurum, Bursa ve İzmir ile yüzlerce Osmanlı kasabasına götürür. Tournefort kendini Osmanlı topraklarıyla da sınırlamaz, Tiflis ve Erivan’a (Revan) kadar gider ve ona tamamen yabancı bir dünyayı yorumlamaya çalışır. Gezileri sırasında İran’ı Batıya bağlayan ve Anadolu boyunca uzayıp giden büyük kervan yollarını kullanır, ilk bakışta birbirine karşıt gibi görünen, ama aslında hep birbirine bağımlı olan ve birbirini tamamlayan Doğu ve Batı dünyaları arasındaki bağların önemini vurgular. Değerli tarihçi Stefanos Yerasimos’un yazdığı giriş ve notlarla…