Kadı sicilleri ışığında Osmanlı şehrindeki mahalleden ihraç kararlarında mahalle ahalisinin rolü (XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Kayseri örneği)

Yıl 2005, Cilt: 1 Sayı: 18, 155 – 173, 01.06.2005

Özen TOK

Öz

Bu çalışmanın amacı, XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Kayseri şehrindeki bireyle mahalle ahalisi arasındaki ilişkiyi, Kayseri kadı sicillerine yansıdığı kadarıyla ortaya koymaya yöneliktir. Bunun yanı sıra, Kayseri şehrindeki mahalle kurumunun gücüne de temas etmek suretiyle toplum düzenine uymayan bireyin, toplum tarafından mahalleden çıkarılabildiğine dikkati çekmektir. Böylelikle Osmanlı şehrindeki mahalle kurumunun, birey ve toplum hayatındaki yeri ve öneminin hangi boyutta olduğunun aydınlatılması sağlanmış olacaktır

Anahtar Kelimeler

kadı sicilleri, mahalle kurumu, Osmanlı toplumu

Kaynakça

  • Abacı, Nurcan, Bursa Şehri’nde Osmanlı Hukuku’nun Uygulanması (17. Yüzyıl), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 200.
  • Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri, İstanbul 1990.
  • _______________, Şer’iye Sicilleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988.
  • Akkan, Meltem, 60/II Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1065 / M. 1655) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 2003.
  • Akman, Mehmet, “Osmanlı Hukukunda Kassâme”, Türkler, C. XIII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 789 – 794.
  • _______________, Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, İstanbul 2004.
  • Aktan, Ali, “Tanzimat’a Kadar Kayseri’deki Zimmîlerin Genel Durumu”, CIEPO XIV. Sempozyumu Bildirileri 18-22 Eylül 2000, Çeşme, TTK, Ankara 2004, s.1-25.
  • Alan, Gülbadi, 213/II Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicilinin Transkiripsiyonu (Dok- tora Seminer Çalışması), Kayseri 1999.
  • Altun, İsmail, 125 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1143 / M. 1730) Transkrip- siyon ve Değerlendirme, Kayseri 2001.
  • Arık, Feda Şamil, “Osmanlılarda Kadılık Müessesesi”, OTAM, C. VIII, Ankara 1997, s. 1- 72.
  • Aslan, Nasi, Kayseri Şer’iyye Sicillerindeki Hicrî 1084, 1087 Tarihli 81 ve 84 Nu- maralı Defterler ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili, (Basılmamış Doktora Tezi), Kayseri 1995.
  • Atalar, Münir, “Şer’iye Mahkemelerine Dâir Kısa Bir Târihçe”, A.Ü. İ.F. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, C.IV, Ankara 1980, s.303-328.
  • Barkan, Ömer Lütfi, “Avarız”, İA, C. II, s. 13 – 19.
  • Bayındır, Abdülaziz, “Örneklerle Osmanlı’da Ceza Yargılaması”, Türkler, C. X, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 69 – 82.
  • Beydilli, Kemal, Osmanlı Döneminde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2001.
  • Caner, Songül, 138 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1161 – 1162 / M. 1748 – 1749) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1997.
  • Debbağzade Nu’man Efendi, Câmi’ü’s-Sakk, İstanbul 1214.
  • Demir, Erdinç, 61/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1061 / M. 1651) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 2002.
  • Demirci, Süleyman, The Functioning of Ottoman Avâriz Taxation: An Aspect of the Relationship Between Centre and Periphery. A Case Study of the Province of Karaman, 1621 -1700, (Basılmamış Doktora Tezi), Durham Üniversite- si, Durham 2001.
  • Doğan, Mesude, 60/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1065 / M. 1655) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 2001.
  • Düzdağ, M. Ertuğrul, Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi, İstanbul 1972.
  • el-Nahal, Galal H., The Judical Administration of Ottoman Egypt in The Seventeenth Century, Minniapolis & Chicago 1979.
  • Emecen, Feridun, “Osmanlılarda Yerleşik Hayat Şehirliler ve Köylüler”, Osmanlı, C. IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 91 – 97.
  • Erdemir, Ayhan, 66 Numaralı Davutpaşa Şer’iyye Sicili, (Basılmamış Yüksek Li- sans Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya 1998.
  • Ergenç, Özer, “Osmanlı Şehrindeki Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Os- manlı Araştırmaları, IV, 1984, s. 69 – 78.
  • Erim, Neşe, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kalebendlik Cezası ve Suçların Sınıflan- dırılması Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Araştırmaları, C. IV, İstanbul 1984, s. 79 – 88.
  • Erturhan, Sabri, “Kişisel Boyutlu Suçların Gizlenmesinin İslâm Ceza Hukuku Açı- sından Değerlendirilmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. V, Sayı: 2, Sivas 2001, s. 259 – 285.
  • Gündüz, Tufan, 1201 – 1202 Tarihli 165 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Erstitüsü, Ankara 1990.
  • İnalcık, Halil, “İstanbul: Bir İslâm Şehri”, Çev: İbrahim Kalın, İslam Tetkikleri Dergisi (Review of İslamic Studies), Prof.Dr. Nihad M. Çetin Hatıra Sayı- sı, C. IX, İstanbul 1995, s. 243 – 268.
  • İpşirli, Mehmet, “XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası ile İlgili Hükümler”, İ.Ü.E.F. Tarih Enstitüsü Dergisi, Prof.Dr. Tayyib Gökbilgin Hatıra Sayısı, Sayı: 12, İstanbul 1982, s. 203 – 248.
  • Jennings, C., “Limitations of the Judical Power of the Kadı in 17th Century Ottoman Kayseri”, Studia İslamica, 50, (1979), s. 151 – 184.
  • Kalıpçıoğlu, Muhammet, 65 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1066 – 1067 / M. 1655 – 1656) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1996.
  • Kalıpçıoğlu, Zeynep, 75 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1073 – 1074 / M. 1662 – 1663) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1996.
  • Keskin, Mustafa, “Osmanlı Toplumsal Hayatına Ait Tespitler (Kayseri ve Yöresi)”, Türk Yurdu, Aralık 1999 – Ocak 2000, S. 148 – 149, s. 134 -139.
  • Koşar, Mesut, H. 1155 – 1156 (1742 – 1743) Tarihli İstanbul Bab-ı Meşihat Şer’iyye Sicilleri Bölümünden Bab Mahkemesi 182 Nolu Şer’iyye Sicili, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kay- seri 1998.
  • Mc Gowan, Bruce, “Osmanlı Avarız – Nüzül Teşekkülü 1600 – 1830”, VIII. Türk Tarih Kongresi, C. II, Ankara 1981, s. 1327 – 1331.
  • Oğuz, Mustafa, 59 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1062 / M. 1652) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1998.
  • Özbek, Mehmet, 88 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1089 – 1090 / M. 1678 – 1679) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1995.
  • Özbilgen, Erol, Bütün Yönleriyle Osmanlı, İstanbul 2003.
  • Pulaha, Selâmi – Yaşar Yücel, “Derbeyân-ı Kanunnâme-i Osmanî”, Belgeler, C. XII, Sayı: 16, TTK, Ankara 1988.
  • Raymond, Andre, Osmanlı Döneminde Arap Kentleri, Çev.: Ali Berktay, İstanbul 1995.
  • Sahillioğlu, Halil, “Avarız”, TDİA, C. IV, s. 108 – 109.
  • Saydam, Abdullah, “Kamu Hizmeti Yaptırma ve Suçu Önleme Yöntemi Olarak Osmanlılarda Kefalet Sistemi”, Tarih ve Toplum, Sayı: 164, İstanbul 1997, s. 4 – 12.
  • Serkan, M. Emin, İstanbul / Üsküdar 415 Numaralı Şer’iyye Sicili Transkripsiyon ve Tahlili, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2000.
  • Tamdoğan – Abel, Işık, “Osmanlı Döneminden Günümüz Türkiye’sine Bizim Ma- halle”, http://www. tarihvakfı. org.tr/ istanbul/id 40/ mahalle.
  • Temür, İlhami, 136 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1159 / M. 1746) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1997.
  • Tok, Özen, 130 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1151 / M. 1738 – 39) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1996.
  • Yediyıldız, M. Asım, “Şer’iye Sicillerine Göre Bursa’nın Sosyo-ekonomik Yapısı (1656 – 1658)” Vakıflar Dergisi, C. XXIII, Ankara 1981, s. 177 – 228.
  • Yılmaz, Fikret, “XVI. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Mahremiyetin Sınırlarına Da- ir”, Toplum ve Bilim, Sayı: 83, İstanbul 1999 / 2000, s.
  • Yılmaz, Mukaddes, 55/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1055 / M. 1645) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1998.
  • Yurtlak, Rıdvan, 66/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1067 / M. 1657) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1998.

Yıl 2005, Cilt: 1 Sayı: 18, 155 – 173, 01.06.2005

Özen TOK

Öz

The aim of this paper is to examine the relationship between indivudials within certain quarters of Kayseri city in the seventeenth and eighteenth centrues. By examining the sicils we will be able to see the functioning of the Ottoman society as seen from the local judical records. This paper will also deal with the strenght of the quarter organization in the Ottoman city of Kayseri. İt will be also seen that those who did not compliance with the law in use could be evicted from the quarter they live at the reguest of the community

Anahtar Kelimeler

judical records, quarter organization, Ottoman society

Kaynakça

  • Abacı, Nurcan, Bursa Şehri’nde Osmanlı Hukuku’nun Uygulanması (17. Yüzyıl), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 200.
  • Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri, İstanbul 1990.
  • _______________, Şer’iye Sicilleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988.
  • Akkan, Meltem, 60/II Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1065 / M. 1655) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 2003.
  • Akman, Mehmet, “Osmanlı Hukukunda Kassâme”, Türkler, C. XIII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 789 – 794.
  • _______________, Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, İstanbul 2004.
  • Aktan, Ali, “Tanzimat’a Kadar Kayseri’deki Zimmîlerin Genel Durumu”, CIEPO XIV. Sempozyumu Bildirileri 18-22 Eylül 2000, Çeşme, TTK, Ankara 2004, s.1-25.
  • Alan, Gülbadi, 213/II Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicilinin Transkiripsiyonu (Dok- tora Seminer Çalışması), Kayseri 1999.
  • Altun, İsmail, 125 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1143 / M. 1730) Transkrip- siyon ve Değerlendirme, Kayseri 2001.
  • Arık, Feda Şamil, “Osmanlılarda Kadılık Müessesesi”, OTAM, C. VIII, Ankara 1997, s. 1- 72.
  • Aslan, Nasi, Kayseri Şer’iyye Sicillerindeki Hicrî 1084, 1087 Tarihli 81 ve 84 Nu- maralı Defterler ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili, (Basılmamış Doktora Tezi), Kayseri 1995.
  • Atalar, Münir, “Şer’iye Mahkemelerine Dâir Kısa Bir Târihçe”, A.Ü. İ.F. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, C.IV, Ankara 1980, s.303-328.
  • Barkan, Ömer Lütfi, “Avarız”, İA, C. II, s. 13 – 19.
  • Bayındır, Abdülaziz, “Örneklerle Osmanlı’da Ceza Yargılaması”, Türkler, C. X, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 69 – 82.
  • Beydilli, Kemal, Osmanlı Döneminde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2001.
  • Caner, Songül, 138 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1161 – 1162 / M. 1748 – 1749) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1997.
  • Debbağzade Nu’man Efendi, Câmi’ü’s-Sakk, İstanbul 1214.
  • Demir, Erdinç, 61/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1061 / M. 1651) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 2002.
  • Demirci, Süleyman, The Functioning of Ottoman Avâriz Taxation: An Aspect of the Relationship Between Centre and Periphery. A Case Study of the Province of Karaman, 1621 -1700, (Basılmamış Doktora Tezi), Durham Üniversite- si, Durham 2001.
  • Doğan, Mesude, 60/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1065 / M. 1655) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 2001.
  • Düzdağ, M. Ertuğrul, Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi, İstanbul 1972.
  • el-Nahal, Galal H., The Judical Administration of Ottoman Egypt in The Seventeenth Century, Minniapolis & Chicago 1979.
  • Emecen, Feridun, “Osmanlılarda Yerleşik Hayat Şehirliler ve Köylüler”, Osmanlı, C. IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 91 – 97.
  • Erdemir, Ayhan, 66 Numaralı Davutpaşa Şer’iyye Sicili, (Basılmamış Yüksek Li- sans Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya 1998.
  • Ergenç, Özer, “Osmanlı Şehrindeki Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Os- manlı Araştırmaları, IV, 1984, s. 69 – 78.
  • Erim, Neşe, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kalebendlik Cezası ve Suçların Sınıflan- dırılması Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Araştırmaları, C. IV, İstanbul 1984, s. 79 – 88.
  • Erturhan, Sabri, “Kişisel Boyutlu Suçların Gizlenmesinin İslâm Ceza Hukuku Açı- sından Değerlendirilmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. V, Sayı: 2, Sivas 2001, s. 259 – 285.
  • Gündüz, Tufan, 1201 – 1202 Tarihli 165 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Erstitüsü, Ankara 1990.
  • İnalcık, Halil, “İstanbul: Bir İslâm Şehri”, Çev: İbrahim Kalın, İslam Tetkikleri Dergisi (Review of İslamic Studies), Prof.Dr. Nihad M. Çetin Hatıra Sayı- sı, C. IX, İstanbul 1995, s. 243 – 268.
  • İpşirli, Mehmet, “XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası ile İlgili Hükümler”, İ.Ü.E.F. Tarih Enstitüsü Dergisi, Prof.Dr. Tayyib Gökbilgin Hatıra Sayısı, Sayı: 12, İstanbul 1982, s. 203 – 248.
  • Jennings, C., “Limitations of the Judical Power of the Kadı in 17th Century Ottoman Kayseri”, Studia İslamica, 50, (1979), s. 151 – 184.
  • Kalıpçıoğlu, Muhammet, 65 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1066 – 1067 / M. 1655 – 1656) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1996.
  • Kalıpçıoğlu, Zeynep, 75 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1073 – 1074 / M. 1662 – 1663) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1996.
  • Keskin, Mustafa, “Osmanlı Toplumsal Hayatına Ait Tespitler (Kayseri ve Yöresi)”, Türk Yurdu, Aralık 1999 – Ocak 2000, S. 148 – 149, s. 134 -139.
  • Koşar, Mesut, H. 1155 – 1156 (1742 – 1743) Tarihli İstanbul Bab-ı Meşihat Şer’iyye Sicilleri Bölümünden Bab Mahkemesi 182 Nolu Şer’iyye Sicili, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kay- seri 1998.
  • Mc Gowan, Bruce, “Osmanlı Avarız – Nüzül Teşekkülü 1600 – 1830”, VIII. Türk Tarih Kongresi, C. II, Ankara 1981, s. 1327 – 1331.
  • Oğuz, Mustafa, 59 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1062 / M. 1652) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1998.
  • Özbek, Mehmet, 88 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1089 – 1090 / M. 1678 – 1679) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1995.
  • Özbilgen, Erol, Bütün Yönleriyle Osmanlı, İstanbul 2003.
  • Pulaha, Selâmi – Yaşar Yücel, “Derbeyân-ı Kanunnâme-i Osmanî”, Belgeler, C. XII, Sayı: 16, TTK, Ankara 1988.
  • Raymond, Andre, Osmanlı Döneminde Arap Kentleri, Çev.: Ali Berktay, İstanbul 1995.
  • Sahillioğlu, Halil, “Avarız”, TDİA, C. IV, s. 108 – 109.
  • Saydam, Abdullah, “Kamu Hizmeti Yaptırma ve Suçu Önleme Yöntemi Olarak Osmanlılarda Kefalet Sistemi”, Tarih ve Toplum, Sayı: 164, İstanbul 1997, s. 4 – 12.
  • Serkan, M. Emin, İstanbul / Üsküdar 415 Numaralı Şer’iyye Sicili Transkripsiyon ve Tahlili, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2000.
  • Tamdoğan – Abel, Işık, “Osmanlı Döneminden Günümüz Türkiye’sine Bizim Ma- halle”, http://www. tarihvakfı. org.tr/ istanbul/id 40/ mahalle.
  • Temür, İlhami, 136 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1159 / M. 1746) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1997.
  • Tok, Özen, 130 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1151 / M. 1738 – 39) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1996.
  • Yediyıldız, M. Asım, “Şer’iye Sicillerine Göre Bursa’nın Sosyo-ekonomik Yapısı (1656 – 1658)” Vakıflar Dergisi, C. XXIII, Ankara 1981, s. 177 – 228.
  • Yılmaz, Fikret, “XVI. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Mahremiyetin Sınırlarına Da- ir”, Toplum ve Bilim, Sayı: 83, İstanbul 1999 / 2000, s.
  • Yılmaz, Mukaddes, 55/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1055 / M. 1645) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1998.
  • Yurtlak, Rıdvan, 66/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1067 / M. 1657) Trans- kripsiyon ve Değerlendirme, Kayseri 1998.

Toplam 51 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Diğer IDJA77HC98AG
BölümMakaleler / Articles
Yazarlar

Özen TOK ERCİYES ÜNİVERSİTESİ, FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ, TARİH PR.

Yayımlanma Tarihi1 Haziran 2005
Gönderilme Tarihi1 Haziran 2005
Yayımlandığı Sayı Yıl 2005 Cilt: 1 Sayı: 18

Kaynak Göster

APATOK, Ö. (2005). Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı Şehrindeki Mahalleden İhraç Kararlarında Mahalle Ahalisinin Rolü (XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Kayseri Örneği). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(18), 155-173.

Download or read online: Click here