KA‘KĀ‘ b. AMR

Bazı hadisçiler sahâbî olduğu görüşündedir. Hz. Ebû Bekir döneminde irtidad eden Alkame b. Ulâse üzerine müfreze kumandanı olarak gönderildi ve görevini başarıyla tamamladı (11/632). Aynı yıl Hâlid b. Velîd’in peygamberlik iddiasında bulunan Tuleyha ile yaptığı Büzâha savaşına katıldı. Ulleys’in ve Übülle’nin fethine Hâlid b. Velîd’le beraber iştirak etti (12/633). Hîre’nin fethinde de bulunan Ka‘kā‘, Hâlid b. Velîd’in emriyle bir süre Hîre’de kaldı. Daha sonra çeşitli fetihlerde görevlendirildi. Ebû Ubeyde onu Hz. Ömer’in emri üzerine öncü kuvvetlerin kumandanı sıfatıyla Irak’a gönderdi (13/634). Ka‘kā‘, Kādisiye öncesi İran fetihlerinde de önemli rol oynadı. Ağvâs’ta cereyan eden savaş, öncü kuvvetlerin başında bulunan Ka‘kā‘ın gösterdiği gayretler sonucunda kazanıldı (14/635). Hâlid’in emriyle Suriye’deki fetihlere de katılan Ka‘kā‘, Yermük Savaşı’nda bir süvari birliğinin başında görev yaptı.

Ka‘kā‘ asıl şöhretini Kādisiye Savaşı’nda (15/636) elde etti; bu savaşın kazanılmasında onun büyük payının olduğu rivayet edilir. Medâin’in fethinde Kisrâ III. Yezdicerd’e ait zırh, kılıç, miğfer gibi teçhizatı ele geçiren Ka‘kā‘, daha sonra Hz. Ömer’in emriyle Celûlâ Savaşı’na öncü kuvvetin kumandanı olarak katıldı. Savaşın ardından Hulvân’a giderek bir garnizon tesis etti (16/637). Aynı yıl Sa‘d b. Ebû Vakkās kuvvetlerine katılıp onun emrinde çalıştı. Ertesi yıl Humus’a gönderildi ve bu sırada gerçekleştirilen el-Cezîre fetihlerine iştirak etti. 21’de (642) Nihâvend’in ve 24’te (645) Hemedan’ın fethinde görev aldı. Bir müddet sonra Kûfe’ye yerleşen Ka‘kā‘, Hz. Osman dönemindeki iç karışıklıklarda halifeyi destekledi. Muhalifler Medine’yi kuşatınca Hz. Osman’ın talebi üzerine yardıma gelenler arasında Ka‘kā‘ da bulunuyordu. Hz. Ali döneminde onu destekleyen Ka‘kā‘, Cemel Vak‘ası’ndan önceki müzakerelerde Hz. Ali’yi temsilen Talha b. Ubeydullah ve Zübeyr b. Avvâm ile görüştü. Cemel ve Sıffîn savaşlarında Hz. Ali’nin saflarında çarpıştı.

Ka‘kā‘ cesaretiyle tanınmıştı. Hz. Ebû Bekir de onun cesaretinden ve yararlı işlerinden övgüyle söz eder (İbnü’l-Esîr, IV, 409). Aynı zamanda şair olan Ka‘kā‘ın şiirleri daha çok savaşlarla ilgilidir. Şiirleri Âsım b. Amr’ın şiirleriyle birlikte Nûrî Hammûdî el-Kaysî ve Hâtim Sâlih ed-Dâmin tarafından yayımlanmıştır (Mecelletü Külliyyeti’l-âdâb Câmiʿatü Baġdâd, sy. 31 [Bağdad 1981], s. 205-251).

BİBLİYOGRAFYA

Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), bk. İndeks.

Mes‘ûdî, Mürûcü’ẕ-ẕeheb (Meynard), IV, 211-212, 217, 220, 222.

İbn Abdülber, el-İstîʿâb, IV, 263.

İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe (Bennâ), IV, 409.

İbn Hacer, el-İṣâbe, III, 239-240.

M. Emîn el-Meydânî, el-Ḳaʿḳāʿ b. ʿAmr, Beyrut 1398/1978.

K. V. Zetterstéen, “Ka’kā’”, İA, VI, 107-108.

a.mlf., “Ḳaʿḳāʿ b. ʿAmr”, EI² (İng.), IV, 464.