KAM, Ruşen Ferit

26 Mart 1902’de İstanbul Beylerbeyi’nde doğdu. Babası İstanbul Dârülfünunu müderrislerinden Ömer Ferit Kam, annesi Fatma Rukiye Hanım’dır. İlk öğreniminin ardından bir süre Havuzbaşı ve Beşiktaş Askerî rüşdiyelerine devam ettikten sonra İstanbul Sultânîsi ve İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Fakültesi’nden mezun oldu. 1923’te Dârülelhan’da kemençe hocalığına tayin edildi. İstanbul Kız Lisesi’nde (1924), Feriköy’deki bazı azınlık okulları (1925-1932) ve Kabataş Lisesi’nde (1925-1929) kültür dersleri öğretmenliği yaptı. Eyüp’ün Osmaniye semtinde 1926’da açılan ilk İstanbul radyosunda üç yıl saz sanatkârı olarak çalıştı. Askerliğini yaptıktan sonra Ankara Radyosu’na girdi (1938). Gazi Lisesi ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nde Türk edebiyatı öğretmenliği yaptı. Ankara Devlet Konservatuvarı Tiyatro Bölümü’nde 1947 yılında vermeye başladığı tiyatro edebiyatı ve örneklerle Türk mûsikisi derslerini aralıklarla yirmi yıl sürdürdü. Ankara Radyosu’nda 1941’den itibaren on yıl süreyle İzahlı Klasik Türk Müziği programını hazırladı. 1951’de Mesut Cemil Tel’in İstanbul Radyosu’na gitmesi üzerine Ankara Radyosu’nda Klasik Koro’yu, bir müddet sonra da Kadınlar Topluluğu’nu yönetti. 1951-1953 yıllarında Ankara Radyosu müdürlüğü görevinde bulundu. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu’nun teşkilinden sonra (1964) koro yöneticiliği görevinin yanı sıra Ankara Radyosu Türk Sanat ve Halk Mûsikisi Hizmet Yönetmeliği, Çok Sesli Koronun Çalışma Esasları, Türk Müziğini Denetleme Esasları, Türk Mûsikisi Öğretim Planı adlı kurullarda sanat danışmanı olarak çalıştı. Bu kurumdaki son görevi Program Etüt ve Planlama Dairesi uzmanlığı ve Türk Sanat Mûsikisi başdanışmanlığıdır. 1967’de Ankara Devlet Konservatuvarı’ndaki görevinden emekliye ayrılan Ferit Kam 1979’da İstanbul’a döndü. 28 Temmuz 1981 tarihinde vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

Ruşen Ferit Kam, ilk mûsiki çalışmalarına on dört yaşlarında iken Mesut Cemil’den kemençe dersleri alarak başladı. Yenikapı Mevlevîhânesi’ne devam ederken Rauf Yektâ Bey’den istifade etti. Ayrıca Neyzen Hilmi Dede, Karcığar Mazhar Bey, Bestenigâr Ziyâ Bey, Muallim İsmâil Hakkı Bey, Neyzen Emin Efendi, Zekâizâde Hâfız Ahmet ve Kanûnî Nâzım Bey’den geçtiği eserlerle repertuvarını genişletti. Ûdî Nevres Bey’den saz eserleri ve üslûp öğrendi. İstanbul Sultânîsi’nde okurken mektebin müzik hocası Daniel Fitsinger’den keman dersleri aldı ve Hüseyin Sadeddin Arel’in derslerine devam etti. Ali Rifat Çağatay ve Refik Talat Bey de onun hocalarındandır.

Yirmi yaşlarında kemençeye hâkimiyetini ve üslûbunu mûsiki çevrelerine kabul ettirmeyi başaran Ferit Kam kemençeyi kendi kendine öğrenmiş, Tanbûrî Cemil’in plaklarını dinleyerek kavradığı tekniğini zarif bir üslûpla günümüze aktarmıştır. Tanbûrî Cemil’in heyecanlı icrasına karşılık onda daha ağır başlı ve vibrasyonlu bir tavır dikkati çeker. Çok kuvvetli nota bilgisi, üstün ritim anlayışı, tiz perdelerdeki hâkimiyeti ve güçlü müzikalitesi, Ruşen Ferit Kam’a kemençe sazının ustaları arasında ayrı bir yer sağlamış, Tanbûrî Cemil ve Vasil’den sonra Türk mûsikisinin en iyi kemençe virtüozu kabul edilmiştir. Kemençenin yanında tanbur, lavta, ud ve viyolonsel de çalan Ferit Kam, saz icrası konusunda son derece hassas olup bir sazın tavrına başka bir sazın tavrının karıştırılmaması gerektiği görüşündedir. Mesut Cemil ve Vecihe Daryal ile oluşturdukları üçlünün uzun yıllar büyük bir titizlikle ortaya koyduğu yorumlar klasik Türk mûsikisinin en anlamlı icralarıdır. Tanbûrî Cemil’i yorumlamaktan beste yapmaya zaman bulamadığını söyleyen sanatçı, “Bir nevcivandır âşûb-i candır” mısraıyla başlayan hicazkâr şarkının dışında eser bestelememiş, radyoda solo ve koro programlarına kemençe ile katılırken diğer taraftan sanatkâr adaylarına mûsiki tarihi, Türk edebiyatı, üslûp ve fonetik dersleri vererek birçok sanatkârın yetişmesine katkıda bulunmuştur.

Mûsiki tarihine dair araştırmalarıyla da tanınan Ferit Kam bu çalışmalarına 1930’lu yıllarda başladı. Dârülelhan Mecmuası, Nota Mecmuası, Radyo Mecmuası, Şadırvan, Hisar, Âhenk, Hafta, Türk Musikisi Dergisi, Türkiye Radyoları Program Dergisi, Cumhuriyet, Ulus, Milliyet, Zafer, Barış, Adalet, Yeni Sabah, Karar, Akşam gibi dergi ve gazetelerde yayımlanan makalelerinin büyük bir kısmı, Ankara Radyosu’ndaki İzahlı Klasik Türk Müziği programlarının kaynağını oluşturmuştur.

Ferit Kam, Edebiyat Fakültesi’nde Yahyâ Nazîm üzerine hazırladığı mezuniyet tezini Bestekâr Şâir Nazîm, Hayatı ve Eserleri Hakkında Tetkikat adıyla yayımlamış (İstanbul 1933), Türk mûsikisi tarihine dair kaleme aldığı “Meragalı’dan Lem’i Atlı’ya Kadar” adlı çalışma ise henüz basılmamıştır.

BİBLİYOGRAFYA

40. Sanat Yılında Mesut Cemil, [baskı yeri yok] 1952 (Cumhuriyet Matbaası), s. 18-19.

M. Nazmi Özalp, Türk Sanat Mûsikîsinin Yakın Tarihçesi ve Rûşen Ferit Kam, Ankara 1983.

a.mlf., Türk Mûsikîsi Tarihi, İstanbul 2000, II, 285-291.

Cevdet Kozanoğlu, Radyo Hatıralarım, Ankara 1988, s. 13, 25.

Mahmut T. Öngören, “Yitirdiklerimiz”, Milliyet Sanat Dergisi (yeni dizi), sy. 31, İstanbul 1981, s. 47.

Öztuna, BTMA, I, 419-420.