KA‘NEBÎ

130 (747) yılından sonra doğdu. Dedesine nisbetle Ka‘nebî diye meşhur oldu. Aslen Medineli olmakla birlikte Basra’da, daha sonra Mekke’de yaşadı. Babası Mesleme, dayısı Abdurrahman b. Mukātil el-Kuşeyrî, kardeşleri İbrâhim ve İsmâil de muhaddisti. Ka‘nebî’nin önde gelen hocaları arasında, kendisine otuz yıldan fazla talebelik ettiği Mâlik b. Enes başta olmak üzere Şu‘be b. Haccâc, İbn Ebû Zi’b, Mahreme b. Bükeyr, Eflah b. Humeyd, Seleme b. Verdân, Hammâd b. Seleme gibi âlimler yer almaktadır. Kardeşi İbrâhim’le birlikte babası Mesleme’den de hadis rivayet etmiştir. Ebû Hâtim er-Râzî, Ebû Zür‘a er-Râzî, Buhârî, Müslim, Ebû Dâvûd, Abd b. Humeyd, Osman b. Saîd ed-Dârimî ve diğer birçok âlim kendisinden hadis rivayetinde bulunmuştur. Ka‘nebî Muharrem veya Safer 221’de (Ocak veya Şubat 836) Mekke’de vefat etti. Bu tarih 220 olarak da zikredilmiştir. Güvenilir bir muhaddis olan Ka‘nebî hocası İmam Mâlik tarafından övülmüş, Ebû Hâtim er-Râzî onun için “sika, hüccet”, Ebü’l-Hasan el-İclî “sika, sâlih” terimlerini kullanmıştır.

el-Muvaṭṭaʾda yer alan bütün hadisleri Mâlik’ten teker teker semâ yoluyla dinleyebileceği halde bu eserin ilk yarısını Mâlik Ka‘nebî’ye, ikinci yarısını Ka‘nebî Mâlik’e okumuştur. Çünkü Mâlik, kıraat yoluyla hadis rivayet etmeyi semâ usulüyle rivayetten daha üstün görüyordu (Hatîb el-Bağdâdî, s. 271-272). el-Muvaṭṭaʾın Ka‘nebî’den gelen rivayeti Abdülhafîz Mansûr tarafından neşredilmiştir (Tunus 1396). Ka‘nebî’nin rivayetleri, İbn Mâce’nin es-Sünen’i hariç Kütüb-i Sitte başta olmak üzere birçok kaynakta yer almış olup yalnız Ṣaḥîḥ-i Buḫârî’de 123, Ṣaḥîḥ-i Müslim’de ise yetmiş rivayeti bulunmaktadır (İbn Hacer, VI, 32-33).

BİBLİYOGRAFYA

İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, II, 138, 323; V, 181; VIII, 269.

İclî, es̱-S̱iḳāt, s. 279.

Hâkim en-Nîsâbûrî, Tesmiyetü men aḫrecehümü’l-Buḫârî ve Müslim (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut 1407/1987, s. 151.

İbn Hibbân, es̱-S̱iḳāt, VIII, 353.

Hatîb el-Bağdâdî, el-Kifâye (nşr. Ebû Abdullah es-Sevrakī – İbrâhim Hamdî el-Medenî), Medine, ts. (Mektebetü’l-ilmiyye), s. 271-272.

Mizzî, Tehẕîbü’l-Kemâl, XVI, 136-142.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, X, 257-264.

İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, VI, 31-33.