KARÂFÎ, Bedreddin

27 Ramazan 939’da (22 Nisan 1533) Kahire’nin Karâfe semtinde doğdu. Anne ve baba tarafından birçok âlim yetiştiren bir aileye mensuptur. İlk eğitimini babasından aldıktan sonra Zeyn b. Ahmed el-Cîzî, Abdurrahman b. Ali el-Üchûrî, Muhammed b. Ahmed el-Feyşî, Abdurrahman b. Muhammed et-Tâcûrî, Necmeddin el-Gaytî, Cemâleddin Yûsuf b. Zekeriyyâ, Ebû Abdullah b. Ebü’s-Safâ el-Bekrî gibi âlimlerin derslerine katıldı. Öğrenimini tamamlamasının ardından yaklaşık on yedi yaşlarında iken başladığı kadılık görevini elli yıl sürdürerek Mısır’ın en meşhur kadılarından biri oldu. Bu süre zarfında birçok talebe yetiştirdiği kesin olmakla birlikte kaynaklarda bunlardan söz edilmemekte, Sa‘dîler Hükümdarı Ahmed el-Mansûr’un ondan icâzet aldığı belirtilmektedir (Selâvî, V, 115-116). Muhibbî, Karâfî’nin Kahire’de 22 Ramazan 1008’de (6 Nisan 1600), Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî ise 1009 (1600-1601) yılında vefat ettiğini söyler.

Eserleri. 1. Tevşîḥu’d-Dîbâc ve ḥilyetü’l-ibtihâc. İbn Ferhûn’un Mâlikî âlimlerinin biyografisine dair ed-Dîbâcü’l-müẕheb adlı eserinin zeyli olup aynı zamanda Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî’ye ait Neylü’l-ibtihâc bi-taṭrîzi’d-Dîbâc isimli diğer zeylin de önemli kaynaklarından biridir (bk. ed-DÎBÂCÜ’l-MÜZHEB). Eser Ahmed eş-Şüteyvî tarafından yayımlanmıştır (Beyrut 1403/1983).

2. el-Ḳavlü’l-meʾnûs bi-ṭaḥrîri mâ fi’l-Ḳāmûs. Fîrûzâbâdî’nin el-Ḳāmûsü’l-muḥîṭ’i üzerine yazılan bir hâşiyedir (Bulak 1301).

3. ed-Dürretü’l-münîfe fi’l-ferâġ ʿani’l-vaẓîfe (nşr. Ahmed eş-Şüteyvî, el-Hayâtü’s-sekāfiyye, VII/14-15 [Tunus], s. 139-156).

4. el-İbâne fî ṣıḥḥati isḳāṭı mâ lem yecib mine’l-hiḍâne (nşr. Yahyâ Ahmed el-Cerdî, Medine 1414/1994).

5. Mecmûʿatü resâʾil. Tunus’ta el-Mektebetü’l-Ahmediyye’de (nr. 14680) bulunan bu mecmuanın içerisinde son iki eserle birlikte el-Cevâhirü’l-müntesire (müneşşere) fî hibeti’s-seyyid li-ümmi’l-veled ve’l-müdebbere, İḥkâmü’t-taḥḳīḳ fî aḥkâmi’t-taʿlîḳ, ed-Dürerü’n-nefâʾis fî şeʾni’l-kenâyis adlı risâleler yer almaktadır.

6. Şerefü’l-bedr bi-żiyâʾi leyleti’l-ḳadr (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3582, vr. 22-48; TSMK, III. Ahmed, nr. 545).

Bunların yanında Karâfî’nin bazı risâlelerinin yazmaları günümüze ulaşmış olup (Brockelmann, GAL, II, 411-412; Suppl., II, 436; Tevşîḥu’d-Dîbâc, neşredenin girişi, s. 18-20) Şerḥu’l-Muvaṭṭaʾ, Şerḥu Muḫtaṣarı İbni’l-Ḥâcib, Şerḥu Muḫtaṣarı Ḫalîl (ʿAṭâʾü’l-celîl fî Şerḥi Muḫtaṣari’ş-Şeyḫ Ḫalîl), Şerḥu’t-Tehẕîb, Behcetü’n-nüfûs beyne’ṣ-Ṣıḥâḥ ve’l-Ḳāmûs ve et-Taḥrîrü’l-ferîd fî taḥḳīḳi’t-tevḳīd ve’t-teʾkîd adlı eserleri de kaynaklarda zikredilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA

Bedreddin el-Karâfî, Tevşîḥu’d-Dîbâc (nşr. Ahmed eş-Şüteyvî), Beyrut 1403/1983, s. 35-45, 210-211; ayrıca bk. neşredenin girişi, s. 7-29.

Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc (İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müẕheb içinde), Kahire 1329-30, s. 342.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 762; II, 1045, 1628.

Hafâcî, Reyḥânetü’l-elibbâ, II, 104-106.

Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, IV, 258-262.

Kādirî, Neşrü’l-mes̱ânî, I, 77-78.

Selâvî, el-İstiḳṣâ, V, 115-116.

Serkîs, Muʿcem, II, 1502.

Brockelmann, GAL, II, 233, 411-412; Suppl., II, 234, 436.

Îżâḥu’l-meknûn, I, 8, 34, 204, 337, 380, 470; II, 102.

Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, I, 215-216.

Muhammed b. Hasan el-Hacvî, el-Fikrü’s-sâmî (nşr. Eymen Sâlih Şa‘bân), Beyrut 1416/1995, IV, 323.

Abdülkādir Zimâme, “Bedrüddîn el-Ḳarâfî, Tevşîḥu’d-Dîbâc ve ḥilyetü’l-ibtihâc”, el-Kitâbü’l-Maġribî, sy. 2, Rabat 1984, s. 148-151.