Kavanin-i yeniçeriyan: yeniçeri kanunları (2011)

Kavanin-i yeniçeriyan: yeniçeri kanunları. Yayına hazırlayan: Tayfun Toroser; Editör: Özlem Çekmece. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür yayınları, 2011, XIII+236+[8]+290 [145 varak] s. ISBN 9789944888073

İçindekiler

Takdim … VII

KAVANİN-İ YENİÇERİYAN … 3

BİRİNCİ KISIM
Acemioğlam Toplanması

Acemioğlam nasıl toplanır, kimler toplar? İstanbul’a geldiklerinde nasıl yoklanıp, Rumeli ve Anadolu ağalarına nasıl satılır, satılmalarından fayda nedir? Bunların Türk üzerine verilmesine kim sebep olmuştur? Torbaya, saraya, Gelibolu’ya, bostana verildiklerinde, ulûfeleri nasıl tayin edilir, çorbacıları kimdir, gemileri nasıldır? … 5

İKİNCİ KISIM
Yeniçerilik nerede başlamıştır?

Yeniçerilik nerede başlamıştır? Giydikleri giysi kimindir, yüklük, üsküf nedir? Kapıya çıkarıldıklarında nasıl dağıtılırlar? Odalarındaki kanun ve kaideleri nedir? Oda kethüdası, başodabaşı, odabaşı, vekilharç kimdir? Yetim kuloğullarının üç ayda on beşer akçe ulûfelerinin yeniçeri arasından çıkmasına sebep nedir? Günde yarımşar akçe fodula harcı nedir, harç verilmeyince fodula kâtibinden birer kile un almak nedir? Çuha ve yaka harcı nedir? Üç ayda birer buçuk günlüklerinin eksik çıkmasına sebep nedir? … 53

ÜÇÜNCÜ KISIM
Yeniçeri Yoldaşların Yolları

Yeniçeri yoldaşların yolları nedir? Nasıl korucu olurlar? Seraser kuşaklı kollukçular kimdir? Seferde yararlık gösteren yoldaşların yolları nedir? Sipahi olduklarında kaç akçe ile olurlar, hangi bölüşe kaydolurlar? Tirkeş paraları kaç akçedir? … 97

DÖRDÜNCÜ KISIM
Sekbanlar

Sekbanbaşıların eskiden beri ağa olmalarına ve 34 bölükleri olmasına sebep nedir? Bölükbaşıları, kethüdaları, kâtipleri, yaya sekbanlar, atlı sekbanlar kimdir? … 109

BEŞİNCİ KISIM
Ocak Ağaları

Sekbanbaşının ağalıktan alınıp, ağanın saraydan tayin edilmesi kimin zamanında olmuştur? Seksoncubaşı, zağarcıbaşı, turnacıbaşı, atlı zağarcı, yaya zağarcı, yeniçeri kethüdası, başçavuş, kethüdayeri, muhzırbaşı, haseki, deveci, solak, solakbaşı, kethüda, odabaşı, müteferrika, yayabaşı, bölükbaşı ve diğer ocak ağaları kimdir, bunların yolları ve ulufeleri nedir? … 121

ALTINCI KISIM
Yeniçeri Odaları

Yeniçeri odalarını kim yaptırmıştır, Yeni Odalar ve Eski Odalar demeye sebep nedir? Orta Mescidi’ni kim yaptırmış ve sonra kim camiye çevirmiştir? Ağa bölüklerini kim kurmuştur? Odalara yasak şeyler girmemesi için kim kapı yaptırıp, kapıcılar tayin etmiştir? Talimhanecibaşının, bölükbaşı olmasına rağmen mücevveze giymesine sebep nedir? Ocak ağaları, yayabeyleri, ağa imamı ve müezzini kimdir? Solaklar 300 kişi iken 400 kişi olmalarına kim sebep olmuştur? … 149

YEDİNCİ KISIM
İstanbul, Anadolu ve Rumeli Ağaları

İstanbul ağası, Anadolu ve Rumeli ağaları, acemi yayabaşıları, acemioğlanı kethüdası, aşçıları, çavuşları kimdir, kimlerden seçilir, görevleri nedir? … 159

SEKİZİNCİ KISIM
Kâtipler

Yeniçeri kâtibi kimdir, görevi, ulûfesi nedir? Şâkirdlerin, yolları, gelirleri, görevleri, faydalan, zararları, fesatları nedir? Mukabeleciler kimdir, görevleri nedir, mukabele nasıl yapılır? Ağanın divan kâtibi, sekbanlar kâtibi, acemi kâtibi ve Ocak’taki diğer kâtipler kimlerdir, görevleri nedir? … 169

DOKUZUNCU KISIM
Ocak Kanunu

Kanunu gözlemeyip, yaptıkları uydurma icatlar nedir; bunların kolayca eski usule konması nasıl ve hangi yolla olur? Ocak’m içinde kanun dışı olanlar nedir, kanuna uygun olanlar nedir? … 201

OSMANOĞULLARI KANUNNAMESİ … 213

Ek … 221
Dizin … 223
Sözlükçe … 231
Kaynakça … 235

TIPKIBASIM

Arka kapaktan:

Yeniçerilik nerede başlamıştır?
Acemioğlanı nasıl toplanır?
Türkler neden yeniçeri olarak alınmaz?
Gelibolu’ya, torbaya, saraya, bostana verilmek ne demektir?
Yeniçeriler neden Bektaşidir?
Ulûfe ne demektir? Üç aylık yeniçeri maaşları ödenirken neden bir buçuk günlük kesinti yapılır?
Sekbanbaşıların yayabeyi olmaları neden kanun değildir?
Ocak içindeki iktidar, sefer ve barış zamanlarında kime aittir, nasıl kullanılır?
İstanbul ağası, acemi yayabaşları, kethüda, bölükbaşı ve şakirdleriyle
Yeniçeri yoldaşların yolları tüm cevaplarını buluyor..
Yeniçerilerin seçilme yöntemleri, yaşanan değişiklikler, kanunnamelerin karşılaştırılarak aktarılmasıyla Ocak Kanunu işleyişi detaylarıyla ele alınıyor..
Murat Hüdavendigar tarafından çıkarıldıktan sonra Fatih Sultan Mehmet ve Yavuz Sultan Selim zamanında değiştirilen, Birinci Ahmet zamanında elinizde bulunan halini alan Kavanin-i Yeniçeriyan’da, yeniçerilerin seçilme yöntemleri ve Ocak Kanunu’nun işleyişi her türlü ayrıntısıyla, anlatılıyor.
Adını yazmayı önemsemeyecek kadar alçakgönüllü bir Yeniçeri Kâtibinin yirmi bir yıllık kulluk hizmetinden sonra kaleme aldığı eser, sadeleştirilmiş özenli Türkçesi ve tıpkıbasımıyla, XVII. yüzyılın ilk yarısından günümüze yeniçerilerin bilinmeyenlerini aydınlatıyor..

…
Baş üryan, sine püryan, kılıç al kan
Bu meydanda nice başlar kesilir hiç soran olmaz
Eyvallah, eyvallah
Kahrımız, kılıcımız düşmana ziyan, kulluğumuz padişaha ayan.
…
Doğrusu budur ki [Yeniçeriler] ‘Ali Osman askerinin namusudur.
Her yerde nice bahadırlıkları meydana gelmiştir.
Daima yüzleri ak olup, ocakları mamur ola: âlemin sığınağı padişahın gözleri üzerlerinden hiç uzak olmaya; şevketli padişahın nimeti yeniçeri kullarına helal olsun.

Not: PDF’te kitabın sonunda bulunan, Osmanlı Türkçesi ve eski yazıyla olan, 145 varaktan [290 sayfa] oluşan tıpkıbasım kısmı eksik.