KAZAK VE TÜRK DILLERINDE “AK” VE “KARA” RENKLERININ ANLAMLARININ KARŞILAŞTIRMALI ANALIZI

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 191 – 200, 31.07.2024

Gulnur Tlegenova

https://doi.org/10.59182/tudad.1445307

Öz

Makale, Kazak-Türk dillerindeki “ak” ve “kara” renklerin bilişsel karakterini, çalışma tarihini, benzerliklerini ve farklılıklarını yansıtmaktadır. Dünyanın dilsel görüşünü temsil etmede ilgili dillerdeki renk adlarının işlevini belirleme amacı sağlanmıştır. “Ak” ve “kara” kelimelerinin etimolojisi analiz edilmiş, Kazakça ve Türkçe’de “ak” ve “kara” renklerin kullanımının anlamsal ve sembolik anlamı açıklanmıştır. Kazak ve Türk kültürü geleneklerinde “ak” ve “kara” renklerin anlamları incelenmiştir. Kazak ve Türk mitolojisinin ritüellerinde, inançlarında, geleneklerinde kontrastı temsil eden akromatik renklerin, “ak” ve “kara” renklerin anlamsal ve sembolik önemi ortaya çıkmaktadır. Her iki ulusun dünya görüşünde “ak” ve “kara” renklerin iyinin ve kötünün sembolleri olarak çağrışımsal bir ifade bulduğu tespit edilmiştir.
Çalışmada karşılaştırmalı tarihsel analiz, genelleme, anlamsal analiz, bilişsel analiz yöntemleri kullanılmıştır. Özellikler, benzetmeler, atasözleri, deyimler, hikâyeler, eski Türk boylarının geleneklerinin araştırılmasının esasları, kurgu ve süreli basın sayfalarından elde edilen veriler kullanılmıştır.
Atasözlerde, ünlü şairlerin dizelerinde ve hikâyelerde geçen “ak ve kara” renklerinin anlamları ortaya çıkarıldı. Son bölümde ise Kazak ve Türk dillerinin inançlarında “ak” ve “kara” arasındaki benzerlikler ortaya konuldu. Beyaz ve siyahın avantajlarının birbiriyle uyumu yansıtan renkler olduğu ve birbiriyle yakından ilişkili olduğu gözlemlendi. Makalenin konusu, iki ülke arasındaki dilsel, kültürel, bilişsel ortak konuları belirleyen çalışma alanını genişletme amacı açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Renk, ak, kara, sembolizm, akromatik, mitoloji

Kaynakça

• Aitova, N. (2005). "Kazak dilinde renk adlarının bilişsel semantiği", Rengin Sembolik Doğası.
• Auezov, M. (1993). M. Auezovun ansiklopedisi. Atamura Basımevi
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. Kabalcı Yayınevi.
• Kaidarov, A. (1986). Sırga Tolı Tür Men Tüs. Ana dili Basımevi
• Küçük, S. (2010). Türkiye Türkçesinde renk adları ve özellikleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(10), 420-427.
• Malbakov, M., Kosymova, G. (2010). Çok renkli bileşenli bileşik isimlerin bilişsel doğası. [Yayımlanmamış, doktora tezi]. Abay Kazak Uluslararası Pedagoji Üniversitesi.
• Özdemir, S. D. (2019). Türk halk anlatılarında dev motifi. [Yayımlanmamış, doktora tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Öztürk, Ş. (2015). Türk kültüründe renk kavramı ve renklerin maddi kültür unsurlarına yansıması [Yayımlanmamış, doktora tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Smagulova, M. (2016). Adamdardın jas erekşeligine bailanıstı tür tüstin psiholingvistikalık mani. Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Bilimler Dergisi 6(305), s.182-193.
• Toker, İ. (2009). Renk simgeciliği ve din: Türk kültür yapısı içinde ak-kara renk karşıtlığı ve bu karşıtlığın modern türk söylemindeki tezahürleri üzerine. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 50(2), s. 93-112.
• Ulukan, A. (2012). “Farklılığın renk ve sayılarda buluşan aynılığı” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED). S. 48, s. 165-190. Erzurum.
• Yıldız, A. (2020). Kültürel bir gösterge olarak renk sembolizmi ve beyazın kültürel işlevleri. Türk Ekini Dergisi Sayı 6, s.42-43.

Toplam 12 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here