KAZVÎNÎ, Abdülgaffâr b. Abdülkerîm

el-Ḥâvi’ṣ-ṣaġīr adlı eseriyle kazandığı şöhrete, devrinin önde gelen âlimlerinden biri olduğunun belirtilmesine rağmen yetişmesi, hoca ve talebeleri hakkında kaynaklarda bilgi yoktur. Bu durum muhtemelen, memleketinden ayrılmaması ve devrinin diğer önemli ilim merkezlerinde bulunmamasından kaynaklanmıştır. Zehebî, Kazvînî’nin İsfahan’dan Afîfe el-Fârikāniyye’den icâzet aldığını, Sadreddin İbn Hammûye’nin de ondan icâzetle kendilerine rivayette bulunduğunu belirtir. Kazvînî hacca gitmiş ve bu sırada karşılaştığı Şehâbeddin es-Sühreverdî ona yazmakta olduğu el-Ḥâvî adlı eserini bir an önce bitirmesini tavsiye etmiştir. Kaynaklarda hakkında yer alan bir bilgi de fıkıh yanında hesap konusunda da geniş bilgi sahibi ve keramet ehli sâlih bir insan olduğudur. Zehebî’nin verdiği bilgiye göre Kazvînî 8 Muharrem 665’te (9 Ekim 1266) vefat etti. Diğer kaynakların da bu tarihi vermesine karşılık Yâfiî ve Abbâdî 668 (1270) yılını esas almakta, bu tarihi ise bir rivayet olarak kaydetmektedir.

Eserleri. 1. el-Ḥâvi’ṣ-ṣaġīr. el-Ḥâvî fi’l-fürûʿ (el-Ḥâvî fi’l-fetâvî) olarak da bilinen ve VII. (XIII.) yüzyılda Râfiî ve Nevevî’nin eserleriyle birlikte Şâfiî fıkhının önemli bir metnini teşkil eden eser, muhtemelen Mâverdî’nin aynı adlı kitabından ayırt edilmesi için daha sonraları “es-sagīr” sıfatıyla anılmıştır. Alâeddin el-Konevî, Çârperdî, İbnü’l-Mülakkın ve diğer bazı âlimlerin şerhettiği eserin İbnü’l-Mukrî el-Yemenî tarafından yapılan muhtasarına İbn Hacer el-Heytemî iki şerh yazmış, İbnü’l-Verdî’nin nazmını da İbnü’l-Irâkī ve Zekeriyyâ el-Ensârî şerhetmiştir.

2. el-ʿUcâb fî şerḥi’l-Lübâb. Müellifin el-Ḥâvî’den önce kaleme aldığı, Şâfiî imamlarının çoğunluğunun görüşlerine dayanan muhtasar eseri el-Lübâb üzerine yazdığı şerhtir (Süleymaniye Ktp., Cârullah Efendi, nr. 697; Hacı Selim Ağa Ktp., nr. 1175; TSMK, III. Ahmed, nr. 1108; Hidîviyye Ktp., nr. 1691-1692). Kazvînî’nin ayrıca hesaba dair bir kitap yazdığı da kaydedilir.

BİBLİYOGRAFYA

Zehebî, Târîḫu’l-İslâm: sene 661-670, s. 197-198.

Yâfiî, Mirʾâtü’l-cenân, IV, 167-169.

Sübkî, Ṭabaḳāt (Tanâhî), VIII, 277-278.

İsnevî, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye, I, 452-453.

Abbâdî, Ẕeylü Ṭabaḳāti’l-fuḳahâʾi’ş-Şâfiʿiyyîn (nşr. Ahmed Ömer Hâşim – M. Zeynühüm M. Azeb, Ebü’l-Fidâ İbn Kesîr, Ṭabaḳātü’l-fuḳahâʾi’ş-Şâfiʿiyyîn içinde), Kahire 1413/1993, III, 85.

İbn Kādî Şühbe, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye, II, 137.

İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, IV, 19.

Münâvî, el-Kevâkibü’d-dürriyye (nşr. Abdülhamîd Sâlih Hamdân), Kahire, ts. (el-Mektebetü’l-Ezheriyye), II, 116-117.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 625-627; II, 1543.

Nebhânî, Câmiʿu kerâmâti’l-evliyâʾ, Beyrut 1409/1989, II, 194.

Serkîs, Muʿcem, II, 1509-1510.

Fihristü’l-Kütübḫâneti’l-Ḫidîviyye, III, 244.

Brockelmann, GAL, I, 494-495; Suppl., I, 679.

H. Algar, “al-Ḳazwīnī”, EI² (İng.), IV, 864-865.