KECCÎ

192 (808) veya 200 (816) yılında doğdu. Babası, bilinmeyen bir yerden göç ederek Basra’ya yerleşti (İbnü’n-Nedîm, s. 338). Keccî (Keşşî) nisbesiyle anılması konusunda farklı açıklamalar vardır. Kelimenin bir yere nisbetle kullanıldığını düşünenlere göre Kec, İran’ın Hûzistan bölgesinde bulunan Zeyr Kec (Yâkūt, IV, 438) veya Cürcân’a 3 fersah uzaklıktaki Keş köyüdür (Kettânî, s. 34). Basra’da ev inşaatında kireç kullanımı sırasında çabuk donan bir malzemenin adını (kecc: Farsça kireç) sıkça söylediği için kendisine Keccî denildiği kaydedilmiş (Hatîb, VI, 121), üçüncü ceddinin adının Kec olduğu ve ona nisbetle böyle anıldığı da ileri sürülmüştür.

Keccî Ebû Âsım en-Nebîl, Ali b. Medînî, Muhammed b. Abdullah el-Ensârî, Haccâc b. Minhâl el-Enmâtî ve Abdülmelik b. Kureyb el-Asmaî gibi âlimlerden hadis dinledi. Ahmed b. Selmân el-Bağdâdî, Ebü’l-Kāsım el-Begavî, Süleyman b. Ahmed et-Taberânî, Ebû Bekir Ahmed b. Ca‘fer el-Katîî kendisinden hadis rivayet edenler arasında yer aldı. Bir müddet Dımaşk’ta idarî görev yaptığı anlaşılan (a.g.e., VI, 122), Bağdat’ta kalabalık grupların hazır bulunduğu büyük imlâ meclislerinden söz edilen ve cömert kişiliğiyle tanınan Keccî 7 Muharrem 292 (19 Kasım 904) tarihinde Bağdat’ta vefat etti; cenazesi Basra’ya götürülerek orada defnedildi. Dârekutnî, Mûsâ b. Hârûn, Abdülganî b. Saîd gibi münekkitler Keccî’yi sadûk ve sika olarak değerlendirmiş, Zehebî kendisinden asrın şeyhi diye söz etmiş ve senedinde üç râvi bulunan (sülâsiyyetü’s-sened) hadisleri olduğunu belirtmiştir.

Eserleri. 1. Kitâbü’s-Sünen. Mübârekfûrî eserin yazma bir nüshasının mevcudiyetinden söz etmektedir (Muḳaddimetü Tuḥfeti’l-aḥveẕî, I, 335).

2. Cüzʾ fîhi ḥadîs̱ü Ebî Müslim İbrâhîm b. ʿAbdillâh el-Baṣrî. Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de (nr. 4566, 16 varak) ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde (İsmail Saib Sencer, nr. 2716/2, 17 varak) birer nüshası bulunan eser, çeşitli konularla ilgili 135 (İsmail Saib Sencer nüshasında 111) hadis ihtiva etmekte olup bu nüshalar esas alınarak Abdullah Kılıç tarafından Ebû Müslim el-Keccî ve Hadis Cüz’ü adıyla tahkik edilmiştir (bk. bibl.).

Keccî’nin ayrıca Kitâbü’l-Müsned ve Nâsiḫu’l-Ḳurʾân ve mensûḫuh adlı eserlerinin bulunduğu kaynaklarda zikredilmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist, Kahire, ts. (Matbaatü’l-istikāme), s. 338.

Hatîb, Târîḫu Baġdâd, VI, 120-124.

İbnü’l-Cevzî, el-Muntaẓam, XIII, 34-36.

Sem‘ânî, el-Ensâb (Bârûdî), V, 36.

Yâkūt, Muʿcemü’l-büldân, IV, 438.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XIII, 423-425.

İbn Hacer, el-Muʿcemü’l-müfehres (nşr. Muhammed Şekkûr), Beyrut 1418/1998, s. 48, 342.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 585.

Mübârekfûrî, Muḳaddimetü Tuḥfeti’l-aḥveẕî (nşr. M. Abdülmuhsin el-Kütübî), Kahire, ts., I, 335.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 4.

Kettânî, er-Risâletü’l-müsteṭrafe, s. 34-35.

Sezgin, GAS, I, 162.

Nüveyhiz, Muʿcemü’l-müfessirîn, I, 15.

Abdullah Kılıç, Ebû Müslim el-Keccî ve Hadis Cüz’ü (yüksek lisans tezi, 1987), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 11-49.