| Tez Künye | Durumu | ||
| Klasik astronomide rubˁu’d-dāˀire aletinin rolü: İslam medeniyeti ve Batı kıyaslaması / Role of rubˁal-dāˀira instruments in classical astronomy: A comparison between Islamic civilization and the West Yazar:ENES TEPE Danışman: DR. ÖĞR. ÜYESİ TAHA YASİN ARSLAN Yer Bilgisi: İstanbul Medeniyet Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / Bilim Tarihi ve Felsefesi Ana Bilim Dalı Konu:Astronomi ve Uzay Bilimleri = Astronomy and Space Sciences ; Tarih = History Dizin:Astronomi = Astronomy ; Bilim tarihi = History of science ; Rub’u’d-da’ire = Rub’u’d-da’ire | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2021 227 s. | ||
| Astronominin klasik döneminde, gözleme, hesaba ve gösterime yönelik pek çok bilimsel alet geliştirilmiştir. Bu aletlerin bir kısmında dairenin çeyreği üzerine resmedilmiş kadran prensipleri yer alır. Pek çok türevi 9-15. yüzyıllar arasında İslam coğrafyasında geliştirilen bu kadran prensiplerinin bir kısmı vakti, zamanı ve saati bulmaya, bir kısmı matematiksel hesaplar yapmaya, bir kısmı da göksel yapıların hareketlerini öngörmeye yöneliktir. Rubˁu’d-dāˀireler, bu kadran prensiplerine dayalı, taşınabilir, müstakil astronomi aletleridir. Bu tezde, İslam medeniyetinde ve Batı’da kullanılmış 259 adet rubˁu’d-dāˀire kataloglanmış ve incelenmiştir. Tez kataloğundaki Rubˁu’d-dāˀirelerin ve ilgili kadran prensiplerinin bir kısmı yeniden inşa edilmiş, karşılaştırılmış ve açıklanmıştır. İncelenen alet sınıfları özelinde; Memlük, Mağrip, İran, Osmanlı Suriyesi, Osmanlı, Kıta Avrupası, İtalya ve İngiltere’de ortaya çıkan gelenekler, maddî kültür bağlamında ele alınmıştır. Her bir geleneğin tarihsel kökeni, serüveni ve yekdiğeriyle irtibatı rubˁu’d-dāˀireler üzerinden anlaşılmaya çalışılmıştır. | |||
| Numerous scientific instruments for observation, calculation and demonstration were developed during the classical period of astronomy. Some of these instruments employed quadrants, which are principles that take a form of a quadrant of a circle. These quadrant principles had various attributes such as timekeeping, mathematical calculations and predicting the motions of heavenly bodies. Therefore, a wide range of quadrants were developed between the 9th to 15th centuries in the Islamic world. Rubˁal-dāˀiras are portable astronomical instruments which are based on these quadrant principles. In this thesis, 259 rubˁal-dāˀiras from Islamic civilization and the West are catalogued and examined. Some of rubˁal-dāˀiras from thesis’ catalogue and related quadrant principles are reconstructed, compared and explained. rubˁal-dāˀira traditions that emerged in Mamluk, Maghrib, Iran, Ottoman Syria, Ottoman, Continental Europe, Italy and England are analyzed in terms of material culture. Historical roots, internal developments and interactions with the others are investigated for each of these traditions over rubˁal-dāˀiras. | |||