KORUTÜRK, Fahri Sabit

İstanbul’da doğdu. Babası Azabağasızâdeler’den Osman Sâbit Bey, annesi Emine Nesrin Hanım’dır. İlk öğrenimini Tefeyyüz Numûne ve Reşâdiye Numûne mekteplerinde tamamladı. Heybeliada Mekteb-i Fünûn-ı Bahriyye-i Şahâne’yi (Deniz Lisesi) ve Deniz Harp Okulu’nu bitirerek (1923) mühendis mülâzım olarak deniz kuvvetlerine katıldı. 1930’da açılan Deniz Harp Akademisi’nin ilk mezunları arasında yer aldı (1933). Pek çok askerî görevini başarıyla tamamlayan Fahri Sabit Bey’e 18 Mart 1934’te Atatürk tarafından Korutürk soyadı verildi. 11 Kasım 1934’te genelkurmay XI. şubeye, 11 Aralık 1935’te Roma Büyükelçiliği deniz ataşeliğine tayin edildi. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde Türk heyetinde deniz müşaviri olarak bulundu. 25 Aralık 1936’da görevi Berlin Büyükelçiliği deniz ataşeliğine nakledildi. 3 Kasım 1938’de bu görevinden ayrılarak Denizaltı Gemileri Komutanlığı kurmay başkanlığına getirildi. 29 Ocak 1942’de ikinci defa Berlin Büyükelçiliği deniz ataşesi oldu. Stockholm deniz ataşeliğini de ek görev olarak yürüttü.

26 Şubat 1944’te evlenen Korutürk 1950’de tuğamiralliğe, 1953’te tümamiralliğe, 1956’da koramiralliğe ve 1959’da oramiralliğe terfi ederek 16 Ekim 1959’da Deniz Kuvvetleri komutanlığına tayin edildi. Bu görevini yürütürken meydana gelen 27 Mayıs 1960 İhtilâli sırasında ihtilâl hükümeti tarafından Dışişleri Bakanlığı’na getirildiyse de daha sonra bundan vazgeçilerek 27 Haziran 1960’ta Moskova Büyükelçiliği’ne gönderildi. 27 Ağustos 1960’ta askerlikten emekli edilerek kadrosu Dışişleri Bakanlığı’na nakledildi. 5 Eylül 1964’e kadar dört yıldan fazla Moskova Büyükelçiliği’nde kaldı. 1 Ağustos 1965’te meslekten büyükelçi olmadığını ileri sürerek Dışişleri Bakanlığı’ndan istifa etti ve emekli oldu.

Korutürk, 7 Haziran 1968’de Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından Cumhuriyet Senatosu kontenjan senatörlüğüne getirildi. Cevdet Sunay’ın süresinin dolmasından sonra cumhurbaşkanlığına aday olan Tekin Arıburun ile Faruk Gürler’in mecliste gerekli oyu alamamaları üzerine Adalet Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi ve Cumhuriyetçi Güven Partisi grupları aralarında anlaşarak Korutürk’ü aday gösterdiler. 6 Nisan 1973’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yaptığı toplantıda Korutürk Türkiye’nin altıncı cumhurbaşkanı seçildi.

Türkiye’nin ilk denizci cumhurbaşkanı olan Korutürk siyasî hayatın çalkantılı olduğu bir dönemde görev yaptı. 1973 Ekim ayında yapılan seçimlerde hiçbir parti mecliste çoğunluğu sağlayamadı. Sonunda Cumhuriyet Halk Partisi-Millî Selâmet Partisi iş birliğiyle meselenin çözümlenmesinde önemli çabaları oldu. 1977 seçimlerinde de hiçbir parti tek başına iktidara gelemedi. Aynı yıl kurulan Bülent Ecevit hükümeti Milliyetçi Cephe (MC) partilerince tepkiyle karşılandı ve “Çankaya hükümeti” diye nitelendirildi. Korutürk, cumhurbaşkanı yetkilerini arttıracak anayasa değişikliği yapılmasını temenni olarak istediği halde bir netice alamadı. Anarşi ve terörün aşırı boyutlara ulaştığı bir dönemde Ocak 1980’da ülke bütünlüğünün korunmasını isteyen silâhlı kuvvetlerin uyarı mektubuna muhatap oldu. 6 Nisan 1980’de görev süresinin dolmasından sonra cumhurbaşkanlığından ayrıldı. 12 Eylül harekâtına kadar Cumhuriyet Senatosu tabiî üyeliğinde bulundu. 12 Ekim 1987’de ölen Korutürk, Ankara Devlet Mezarlığı’na gömüldü. Fahri Korutürk Almanca, İngilizce ve İtalyanca biliyordu. İskajerak Deniz Muharebesi Hakkında Bir Konferans, Söylev ve Demeçler adlı bir eseri vardır (I-III, Ankara 1975).

BİBLİYOGRAFYA

Günümüz Türkiyesi’nde Kim Kimdir, İstanbul 1987, s. 403-404.

“Korutürk, Fahri”, TA, XXII, 234-240.

ML, ek cilt I, 513; ek cilt II, 545-546.

Türkiye Ansiklopedisi: 1923-1973, İstanbul 1974, III, 952.

Yeni Türk Ansiklopedisi, İstanbul 1985, V, 1937-1939.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, İstanbul, ts. (Anadolu Yayıncılık), VI, 3311.

Büyük Larousse, İstanbul 1986, XI, 7006.

ABr., XIII, 542.