| Title: | Xristian səyyahın tarixi (Səfəvilər dövlətinin süqutuna dair qiymətli ilkin mənbə) |
| Author: | Yan Tadeuş Kruşinski |
| Translator: | Farscadan tərcümə edəni və çapa hazırlayanı: Şahin Fərzəliyev |
| Editor: | Redaktoru: E. Fərəcov |
| Language: | Azerbaijani Turkic |
| Series: | |
| Place: | Bakı |
| Publisher: | Azərnəşr |
| Year: | 1993 |
| Pages: | 102 [3] |
| ISBN: | 5552012127 |
| File: | PDF, 29.5 MB |
| Download: | Click here |
[Ata/padre] Yan Tadeuş Kruşinski (polyak. Jan Tadeusz Krusiński; rus. Ян Тадеуш Крушинский; d. 1675 – ö. 1756) polyak əsilli yezuit keşiş idi. O, təqribən 20 il müddətində Səfəvilər dövlətinin o zamanki paytaxtı olan İsfahan şəhərində, şah sarayında yaşamışdı. Kruşinski 1722–ci ildə şəhərin əfqan ordusu tərəfindən mühasirəsi və tutulmasının şahidi olmuşdur. O, bu müharibəni, bilavasitə müharibənin sona çatmasından sonra, əfqanların komandanı Mahmud Gilzayın (Şah Mir Mahmud Hotaki; d. 1697 – ö. 1725) əmri ilə şahın ailəsinin məhv edilməsi də daxil olmaqla baş verən hadisələri latın dilində təsvir etmişdir. 1725–ci ildə Kruşinski Səfəvilər dövlətinin hüdudlarını tərk etdi. Avropaya dönüş yolu üzərində müasir İstanbuldan keçərkən o, öz işinin/əsərinin (əldə olan məlumatalara görə) özü tərəfindən hazırlanmış türkcə tərcüməsini sultan III Əhmədin (d. 1673 – ö. 1736; 1703–1730) baş vəziri İbrahim paşaya (türk. Nevşehirli Damat İbrahim Paşa; d. 1660 – ö. 1730; 1718–1730) hədiyyə etmişdir. Baş vəzirin göstərişi ilə 1729–cu ildə bu tərcümə Osmanlı tipoqrafiyasında nəşr edildi. Qeyd edək ki, Osmanlıda ilk mətbəə İbrahim Mütəfərrikə (türk. İbrahim Müteferrika; d. 1674 – ö. 1745) tərəfindən bundan az bir müddət öncə (həmin il) yaradılmışdı. Leypsiq Universitetində ərəb dili müəllimi olan İohann Kristian Klodius (rus. Иоганн Кристиан Клодиус; alm. Johann Christian Clodius; d. 1676 – ö. 1745) bu kiçik həcmli əsəri türkcə tərcüməsindən təkrar latın dilinə tərcümə etdi və 1731–ci ildə Almaniyada nəşr etdirdi. Əbdülrəzzaq Dünbili əsərin ilk türkcə nəşrindən mətni farscaya tərcümə etmişdir. Bu tərcümənin 1984–cü ildə Tehranda gerçəkləşdirilmiş nəşrindən istifadə edilərək əsər Şahin Fərzəlibəyli tərəfindən Azərbaycan türkcəsinə tərcümə edilmişdir.